Zasadniczo dodatkowe wynagrodzenie roczne przysługuje pracownikom sfery budżetowej za okresy pracy faktycznie wykonywanej, a nie za okresy pozostawania w zatrudnieniu. Przy czym niektóre ze zwolnień od pracy nie mają wpływu na wysokość trzynastki, a niektóre powodują jej obniżenie.
Zwolnienia nieuwzględniane w stażu
Jednym z podstawowych warunków uprawniających do nabycia prawa do trzynastki jest przepracowanie u danego pracodawcy okresu wymaganego przepisami ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym (...) - odpowiednio całego roku kalendarzowego lub co najmniej 6 miesięcy.
Ustawa nie precyzuje jednak, czy chodzi tu o okresy pozostawania w stosunku pracy, czy też tylko o okresy faktycznie przepracowane. Problem ten podejmował natomiast wielokrotnie Sąd Najwyższy uznając, że w stażu uprawniającym do trzynastki należy uwzględniać tylko okresy faktycznie (efektywnie) przepracowane. Stanowisko takie zawarte jest m.in. w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2003 r., sygn. akt III PZP 7/03, oraz w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2011 r., sygn. akt I PK 263/10. W powołanej uchwale SN uznał, że: "Warunkiem nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (...) jest efektywne przepracowanie u danego pracodawcy pełnego roku kalendarzowego. (...)". Oznacza to, że do stażu uprawniającego do trzynastki generalnie nie przyjmuje się zwolnień od pracy bez względu na podstawę, z której wynika prawo do nich, oraz bez względu na to czy są one płatne, czy też bezpłatne. W stażu tym nie uwzględnia się więc przykładowo zwolnień z tytułu opieki nad dzieckiem do lat 14, zwolnień z powodu działania siły wyższej, okresów objętych urlopem bezpłatnym, urlopem szkoleniowym, czy też zwolnień okolicznościowych, za które pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. W stażu tym nie uwzględnia się także niepłatnych zwolnień od pracy, za które pracownikom przysługuje stosowna rekompensata od organu wzywającego, okresów pobytu na zwolnieniu lekarskim, czy też pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, jak również okresów pobytu na turnusie rehabilitacyjnym pracownika legitymującego się orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności.
Zwolnienia brane pod uwagę
Natomiast okresami przyjmowanymi do stażu wymaganego przy ustalaniu prawa do trzynastki są okresy nieświadczenia pracy, wliczane na mocy odpowiednich przepisów do czasu pracy. Przykładem mogą tu być przerwy w pracy przysługujące pracownikom na mocy art. 134 K.p. (tzw. przerwy śniadaniowe), przerwy na gimnastykę przysługujące pracownikom niepełnosprawnym, przerwy na karmienie dziecka piersią, zwolnienia od pracy w celu odbycia profilaktycznych badań lekarskich oraz badań zaleconych kobietom w ciąży, okresy nieświadczenia pracy z uwagi na udział w szkoleniach bhp.
Do omawianego stażu należy także przyjąć okres zwolnienia od pracy na czas kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej z prawem do wynagrodzenia, co znajduje potwierdzenie w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2005 r., sygn. akt II PZP 9/05.
Ustalenie kwoty wyłączenia z podstawy trzynastki
Ustawa o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym w art. 4 ust. 1 stanowi, że wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5% sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje trzynastka, uwzględniając wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie urlopowe oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy.
Do podstawy ekwiwalentu urlopowego nie przyjmuje się m.in. wynagrodzeń za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.
Kwoty, które należy wyłączyć z podstawy trzynastki oblicza się według zasad obowiązujących przy wynagrodzeniu urlopowym, przy czym przyjmuje się tu kwoty należne w miesiącu, w którym miało miejsce dane zwolnienie (przykład).
|
Przykład Pracownik zatrudniony w jednostce budżetowej objętej przepisami ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym, w październiku 2023 r. korzystał z dwóch dni opieki na dziecko do lat 14 oraz również z 2-dniowego zwolnienia okolicznościowego z uwagi na zgon i pogrzeb matki. Osoba ta zatrudniona jest na pełny etat w podstawowym systemie czasu pracy (8 godzin dziennie od poniedziałku do piątku) ze stałym miesięcznym wynagrodzeniem wynoszącym 5.500 zł. W związku z tym, że pensja pracownika składa się tylko ze składników stałych, pracodawca nie dokonywał żadnych przeliczeń i w październiku 2023 r. wypłacił pełne wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę, bez wyodrębniania wynagrodzenia przysługującego za okres wspomnianych zwolnień. Natomiast w celu ustalenia kwoty, którą należy przyjąć do podstawy trzynastki za październik 2023 r., pracodawca powinien:
|
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 12.12.1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz. U. z 2023 r. poz. 1690)
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465)