Prowadzimy ZPChr i zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Dokonaliśmy inwestycji z wykorzystaniem środków ZFRON i złożyliśmy wniosek o wydanie zaświadczenia o pomocy de minimis. Czy to prawda, że jeżeli organ negatywnie oceni wydatek i nie wyda zaświadczenia, to trzeba będzie zwrócić środki do ZFRON?
Wydatkowanie środków ZFRON w ramach reguły de minimis stanowi szczególną formę pomocy publicznej, która ma na celu ułatwienie pracodawcy wyposażenia miejsca pracy dla osoby niepełnosprawnej celem poprawy jej warunków pracy. Środki mogą być przeznaczone na realizacje różnych inwestycji, ale wspólnym mianownikiem dla nich jest przyczynianie się do eliminacji skutków niepełnosprawności pracowników. Zatem nie mogą służyć samym tylko usprawnieniom w zakładzie pracy. Za wydatek taki nie można uznać m.in. zakupu nowych maszyn czy urządzeń, które usprawniają pracę, ale nie mają związku z niepełnosprawnością konkretnej osoby. Warunkiem uznania pomocy za de minimis jest uzyskanie w szczególności zaświadczenia wydanego przez organ podatkowy.
Organ podatkowy przed wystawieniem zaświadczenia dokonuje analizy czy zachodzi związek pomiędzy poniesionym wydatkiem a zmniejszeniem ograniczeń zawodowych pracownika niepełnosprawnego oraz czy poniesiony wydatek spełnia warunki zakwalifikowania go jako de minimis. W gestii wnioskodawcy leży wykazanie, że inwestycja nie służy jedynie normalnemu podniesieniu standardu pracy w przedsiębiorstwie, lecz realizacji celów związanych z poprawą sytuacji osób niepełnosprawnych. Powinien on zatem wykazać istnienie bezpośredniego związku pomiędzy przeznaczeniem pozyskanych środków finansowych a poprawą sytuacji konkretnego niepełnosprawnego pracownika w kontekście ograniczeń wynikających z jego poziomu niepełnosprawności (por. wyrok NSA z dnia 11 stycznia 2013 r., sygn. akt II GSK 1146/11, WSA w Rzeszowie z dnia 1 sierpnia 2017 r., sygn. akt I SA/Rz 324/17, WSA w Poznaniu z dnia 4 marca 2020 r., sygn. akt I SA/Po 1003/19).
Ustawodawca nie uregulował wprost kwestii postępowania w przypadku, gdy organ nie uzna wydatku za spełniający reguły de minimis. Również sądy rozstrzygają w tej sprawie różnie. WSA w Warszawie w orzeczeniu z dnia 29 listopada 2019 r., sygn. akt III SA/Wa 408/19, orzekł, że jeżeli dysponent ZFRON przeznaczył środki ZFRON na sfinansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej, to okoliczność, że nie uzyskał zaświadczeń o pomocy de minimis w odniesieniu do tych wydatków, nie może być podstawą do zastosowania sankcji przewidzianej w art. 33 ust. 4a pkt 2 w związku z art. 33 ust. 4 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 44). Odmienne stanowisko zaprezentował Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 27 września 2023 r., sygn. akt III FSK 2497/21. W jego ocenie nawet jeżeli pracodawca przeznaczył środki ZFRON na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej w rozumieniu art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, to okoliczność, że nie uzyskał zaświadczeń o pomocy de minimis w odniesieniu do wydatków stanowiących tego rodzaju pomoc, może być podstawą do zastosowania sankcji przewidzianej w art. 33 ust. 4a pkt 2 w związku z art. 33 ust. 4 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Ten wyrok jest zgodny ze stanowiskiem prezentowanym przez PFRON.
Wydatki ze środków funduszu rehabilitacji stanowiące pomoc de minimis mogą być ponoszone do dnia 30 czerwca 2024 r.