Syn znajomych ma orzeczony sądownie zakaz prowadzenia pojazdów. Wiem jednak, że nie raz pożycza od rodziców samochód na "krótkie przejażdżki" z założeniem, że nic się nie stanie. Myślę, że nie do końca zdaje sobie sprawę, że nie może tego robić i co mu za to grozi. Chciałabym ich ostrzec, że na pewno nie jest to bezkarne. Czy mam rację i takie zachowanie jest karalne?
TAK. Skutki niestosowania się do orzeczonego przez sąd zakazu lub nakazu, między innymi zakazu prowadzenia pojazdów, określa art. 244 Kodeksu karnego (Dz. U. z 2024 r. poz. 17). Przepis ten stanowi, iż tego rodzaju zachowanie stanowi czyn zabroniony przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, zagrożony karą pozbawienia wolności. Wskazany przepis wymienia szereg zakazów i nakazów, odpowiadających treściowo kodeksowym środkom karnym, w tym orzeczony przez sąd zakaz prowadzenia pojazdów, ale i przykładowo zakaz zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia działalności, wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych, wstępu na imprezę masową, przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, zakazu posiadania zwierząt, i inne. Art. 244 K.k. określa jednocześnie karę grożącą za popełnienie określonego w nim czynu zabronionego i stanowi, że sprawca tego czynu podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Co istotne, przyjmuje się powszechnie, że występek z art. 244 K.k. może być popełniony tylko umyślnie. Niemniej, w grę wchodzą obie formy umyślności (wymienione w art. 9 K.k.), tj. zarówno zamiar bezpośredni naruszenia zakazu, gdy sprawca, wiedząc o orzeczonym zakazie, chce go naruszyć, jak i zamiar ewentualny, gdy sprawca uświadamia sobie możliwość, iż narusza zakaz lub obowiązek orzeczony przez sąd i z tym się godzi. Pogląd ten dominuje w piśmiennictwie prawniczym i orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyrok SN z dnia 17 stycznia 2003 r., sygn. akt WA 75/02; postanowienie SN z dnia 5 lutego 2009 r., sygn. akt II KK 254/08; postanowienie SN z dnia 14 czerwca 2013 r., sygn. akt II KK 133/13; wyrok SN z dnia 19 kwietnia 2018 r., sygn. akt II KK 425/17). Ze względu na to, że orzeczony przez sąd zakaz prowadzenia pojazdów obowiązuje od uprawomocnienia się orzeczenia (zgodnie z art. 43 § 2 K.k.), do przypisania oskarżonemu przestępstwa określonego w art. 244 K.k., a polegającego na umyślnym niezastosowaniu się do tego zakazu, niezbędne jest ponadto ustalenie, iż w chwili czynu miał on świadomość faktu uprawomocnienia się orzeczenia skazującego.
Wymiar kary za popełnienie czynu zabronionego z art. 244 K.k. zależy od okoliczności danej sprawy, a decyduje o nim sąd według swojego uznania, kierując się ogólnymi dyrektywami wyrażonymi w art. 53 K.k.