Osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów. Jest to nieograniczony obowiązek podatkowy, co wynika z art. 3 ust. 1 updof.
W myśl art. 3 ust. 1a updof, za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium RP uważa się osobę fizyczną, która:
- ma na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
- przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Natomiast osoby fizyczne, które nie spełniają żadnego z wymienionych kryteriów, tj. na terytorium RP:
- nie mają centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodka interesów życiowych) ani
- nie przebywają dłużej niż 183 dni w roku podatkowym,
nie mają tu miejsca zamieszkania. Tym samym posiadają ograniczony obowiązek podatkowy, czyli są zobowiązane do zapłaty podatku tylko od dochodów uzyskanych w danym roku na terytorium Polski (art. 3 ust. 2a updof).
Zasadniczo kwestię rezydencji cudzoziemca najłatwiej rozstrzygnąć, jeżeli posiada on certyfikat rezydencji wydany przez stosowny organ administracji podatkowej. Może to być również kopia certyfikatu rezydencji, pod warunkiem, że informacje wynikające z niej nie budzą uzasadnionych wątpliwości co do zgodności ze stanem faktycznym (art. 41 ust. 9e updof).
W odniesieniu do obywateli Ukrainy przebywających w Polsce w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej możliwe było ustalanie ośrodka interesów życiowych w uproszczony sposób - na podstawie pisemnego oświadczenia o posiadaniu na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodka interesów życiowych). Wskazana regulacja miała charakter przejściowy - obowiązywała w okresie od 1 stycznia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. na podstawie art. 52zn updof. Przepis ten miał zastosowanie do oświadczeń złożonych od 1 stycznia 2023 r. (art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 13 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw - Dz. U. poz. 185).
Dodajmy, że takie oświadczenie będzie honorowane także w 2024 r. Odpowiednia regulacja ma zostać wprowadzona do ustawy o PIT w art. 52zr i mieć zastosowanie do oświadczeń o posiadaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodka interesów życiowych) złożonych od 1 stycznia 2024 r. Tak wynika z uchwalonej przez Sejm ustawy z dnia 9 lutego 2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (druk sejmowy nr 188), która na dzień oddania do druku niniejszego numeru czasopisma oczekuje na podpis Prezydenta.
Złożenie oświadczenia płatnikowi (np. zleceniobiorcy) powoduje, że od pierwszego dnia przybycia do Polski podatnik zostanie uznany za polskiego rezydenta podatkowego. Przy braku certyfikatu rezydencji, niezłożenie oświadczenia skutkuje utrzymaniem statusu nierezydenta do czasu spełnienia jednego z warunków wymienionych w art. 3 ust. 1a updof. Zatem obywatel Ukrainy, który nie złożył takiego oświadczenia, uzyska polską rezydencję podatkową po upływie 183 dni pobytu w roku podatkowym w Polsce lub z chwilą, gdy faktycznie przeniesie ośrodek interesów życiowych do naszego kraju.
Jeżeli dana osoba spełnia przesłanki do uznania, że ma miejsce zamieszkania zarówno na terytorium Polski, jak i Ukrainy, to w celu ustalenia jej statusu stosuje się tzw. normy kolizyjne określone w art. 4 ust. 2 konwencji między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Ukrainy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku (Dz. U. z 1994 r. nr 63, poz. 269 ze zm.).