Przepis art. 229 K.p. przewiduje trzy rodzaje profilaktycznych badań lekarskich, tj. wstępne, okresowe i kontrolne. Pierwszym z wymienionych podlegają osoby przyjmowane do pracy, a także pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.
Zwracamy uwagę! Wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby przyjmowane:
- ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą,
- do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych; stosuje się odpowiednio w przypadku przyjmowania do pracy osoby pozostającej jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą.
Badaniom okresowym podlegają wszyscy pracownicy. Częstotliwość ich wykonywania określa rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników... (Dz. U. z 2023 r. poz. 607), dalej rozporządzenie. Dodatkowo pracownicy zatrudnieni w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających, powinni mieć zapewnione przez pracodawcę okresowe badania lekarskie także po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami oraz po rozwiązaniu stosunku pracy (jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie nimi).
Z kolei kontrolnym badaniom lekarskim podlegają pracownicy, których niezdolność do pracy spowodowana chorobą trwa dłużej niż 30 dni, a ich celem jest ustalenie zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.
| Ważne: Profilaktyczne badania lekarskie (wstępne, okresowe i kontrolne) przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. |
W myśl § 4 ust. 1a rozporządzenia, skierowanie na badanie jest wydawane w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje osoba kierowana na badania. Tymczasem zgodnie z treścią rozporządzenia w sprawie dokumentacji pracowniczej, jeden egzemplarz skierowania należy wpiąć do akt osobowych. Biorąc do tego pod uwagę, że dokument ten otrzymuje także lekarz medycyny pracy, należy przyjąć, że w sumie powinno ich być trzy.
Zgodnie z § 4 ust. 2 rozporządzenia, skierowanie na badania lekarskie powinno zawierać:
1) określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane (wstępne, okresowe czy kontrolne),
2) w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy - określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona; w tym przypadku pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej potrzebom zakładu,
3) w przypadku pracowników - określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony,
4) opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy, o których mowa w pkt 2 i 3, czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.
Zakres danych wykazywanych w skierowaniu na badania lekarskie nie zawiera informacji o stanie zdrowia kierowanego pracownika. Kwestię tę podkreślił Urząd Ochrony Danych Osobowych w decyzji DS.523.7376.2021 z 27 kwietnia 2022 r. (dostępna na stronie internetowej www.uodo.gov.pl/decyzje/DS.523.7376. 2021), po rozpatrzeniu skargi od pracownicy, której skierowanie na badania kontrolne zawierało adnotację o przyczynie jej niezdolności do pracy, informację o specjalizacji lekarza, który wystawił zwolnienie lekarskie oraz prośbę pracodawcy o skierowanie pracownicy w ramach badań kontrolnych na konkretną konsultację lekarską.
Czytamy w niej, że: "(...) zakres danych, które należy wskazać w treści ww. załącznika (załącznik nr 3a do rozporządzenia - przyp. red.) nie obejmuje informacji o stanie zdrowia (w tym o stanie zdrowia psychicznego) kierowanego pracownika. Podkreślić należy, że dane dotyczące rodzaju badań profilaktycznych stanowią dane nadmiarowe dla pracodawcy, do przetwarzania których nie jest on uprawniony. Należy zaznaczyć, że przepisy (m.in. art. 229 K.p.) nie uprawniają pracodawcy do weryfikowania rodzaju przeprowadzanych badań czy wyników tych badań (...)".
UODO podkreślił również, że: "(...) Wprawdzie pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, jednak przepisy K.p. zezwalają tylko na wydanie pracodawcy zaświadczenia o braku przeciwwskazań lub też o przeciwwskazaniach zdrowotnych danego pracownika do pracy na określonym stanowisku. Tym samym niedopuszczalne jest przetwarzanie (w tym pozyskiwanie) przez pracodawcę innych informacji na temat pracownika, a w szczególności danych dotyczących jego stanu zdrowia/badań (...) w szczególności, gdy nie jest to uzasadnione rodzajem i zakresem świadczonej pracy, ponieważ pracodawca nie jest do tego uprawniony (...)". W konsekwencji UODO uznał, że umieszczenie w skierowaniu adnotacji o stanie zdrowia pracownika nie znajdowało uzasadnienia w przepisach RODO i stanowiło naruszenie art. 9 ust. 2 w zw. z art. 5 ust. 1 lit. a RODO.