Zobowiązań, tak długo jak mają charakter warunkowych, nie ujmuje się w bilansie oraz rachunku zysków i strat. Wymagają one jednak ujawnienia w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego. Przy czym, z wyjaśnień zawartych w pkt 5.3 KSR nr 6 wynika, że jednostka ujawnia informację o stanie zobowiązań warunkowych na dzień bilansowy w informacji dodatkowej, jeżeli możliwość wypływu środków z tytułu wypełnienia obowiązku nie jest znikoma. W przypadku gdy spełnienie obowiązku nie jest prawdopodobne, tzn. jeśli bardziej możliwe jest, że do zaistnienia zdarzenia nie dojdzie niż to, że do niego dojdzie (prawdopodobieństwo zaistnienia zdarzenia jest mniejsze od prawdopodobieństwa, że zdarzenie nie nastąpi), jednostka ocenia, czy możliwość nastąpienia wypływu środków jest znikoma, czy też nie. W przypadku odpowiedzi negatywnej (prawdopodobieństwo nie jest znikome), jednostka ujawnia informację o istnieniu zobowiązania warunkowego. W razie odpowiedzi pozytywnej (prawdopodobieństwo jest znikome) nie powstaje obowiązek ujawnienia zobowiązania warunkowego (por. pkt 3.19 KSR nr 6). Ponadto można zrezygnować z ujawniania zobowiązań warunkowych o ile uproszczenie to nie wywiera istotnie ujemnego wpływu na jasne i rzetelne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki (por. pkt 3.21 KSR nr 6 oraz art. 4 ust. 4 ustawy o rachunkowości).
Stosownie do przepisów ustawy o rachunkowości jednostki sporządzające informację dodatkową według załącznika nr 1 do ww. ustawy zobowiązania warunkowe ujawniają w ustępie 1 pkt 16 dodatkowych informacji i objaśnień. Jednostki małe sporządzające informację dodatkową według załącznika nr 5 do ww. ustawy ujawniają te zobowiązania w pkt 8 dodatkowych informacji i objaśnień, a jednostki mikro sporządzające informacje uzupełniającą do bilansu według załącznika nr 4 do ww. ustawy w pkt 1 tej informacji.
W zakres zobowiązań warunkowych podlegających ujawnieniu w informacji dodatkowej wchodzi łączna kwota zobowiązań warunkowych, w tym również udzielonych przez jednostkę gwarancji i poręczeń, także wekslowych, niewykazanych w bilansie, ze wskazaniem zobowiązań zabezpieczonych na majątku jednostki oraz charakteru i formy tych zabezpieczeń. Odrębnie należy wykazać informacje dotyczące zobowiązań warunkowych w zakresie emerytur i podobnych świadczeń oraz wobec jednostek powiązanych lub stowarzyszonych.
Według pkt 5.4 KSR nr 6 do każdego rodzaju zobowiązania warunkowego jednostka podaje krótki opis charakteru zobowiązania warunkowego oraz ujawnia:
- szacunkową kwotę jego skutków finansowych,
- przesłanki świadczące o istnieniu niepewności co do kwoty lub terminu wypływu środków oraz
- możliwości uzyskania zwrotów.
Jednostka, w myśl pkt 5.6 KSR nr 6, może zaprzestać ujawniania zobowiązania warunkowego w razie:
- utworzenia rezerw po ponownym zweryfikowaniu kryteriów,
- powstania zobowiązania wynikającego z okoliczności, dla których ujawniono zobowiązanie warunkowe,
- ustania obecnego lub możliwego obowiązku.
Zwracamy uwagę, iż w świetle wyjaśnień zawartych w KSR nr 6, jeżeli jakakolwiek z wymaganych informacji dotyczących m.in. zobowiązań warunkowych nie została ujawniona z tego powodu, że ze względów praktycznych okazało się to niewykonalne, to o zdarzeniu tym trzeba poinformować w informacji dodatkowej. Ponadto w rzadkich przypadkach, gdy ujawnienie w informacji dodatkowej części lub całości informacji na temat zobowiązań warunkowych mogłoby poważnie osłabić pozycję jednostki w sporach z innymi stronami w odniesieniu do kwestii będących przyczyną utworzenia zobowiązania warunkowego, jednostka może odstąpić od ujawnienia takiej informacji. Należy jednak wtedy przedstawić ogólny charakter sporu (por. pkt 5.7-5.8 KSR nr 6).
Przypominamy, że forma przedstawienia wymaganych danych w informacji dodatkowej nie została w ustawie o rachunkowości określona, dlatego informacje te można również przedstawić w formie tabelarycznej lub opisując w kilku zdaniach.
Poniżej prezentujemy przykład liczbowy przedstawiający skutki bilansowe powstania zobowiązania warunkowego oraz utworzenia rezerwy z tytułu udzielonego poręczenia opracowany na podstawie przykładu nr 5 zamieszczonego w KSR nr 6.
|
Przykład Jednostka "X" jest jednostką dominującą wobec jednostki "Y". W listopadzie 2023 r. jednostka dominująca "X" poręczyła weksel in blanco wystawiony przez jednostkę "Y" na rzecz dostawcy materiałów. Z deklaracji wekslowej wynikało, że dostawca materiałów może wypełnić weksel na kwotę: 100.000 zł. Na dzień bilansowy, tj. 31 grudnia 2023 r., zobowiązania jednostki "Y" wobec dostawcy materiałów nie były przeterminowane i wynosiły: 20.000 zł. Jednostka "X" sporządza sprawozdanie finansowe według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości, a poza ww. poręczeniem nie posiada innych zobowiązań warunkowych. Jednostka "X" postanowiła ująć zobowiązanie warunkowe w ewidencji pozabilansowej na koncie 29-1 "Zobowiązania warunkowe" oraz ujawnić w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego za 2023 r. W świetle przepisów prawa poręczyciel wekslowy odpowiada za zapłatę weksla tak samo, jako osoba, za której dług poręczył. Jednostka "X" oceniła, że istnieje w przyszłości możliwy obowiązek wykupienia weksla od dostawcy, jeżeli dostawca przedstawi weksel do wykupu, a jednostka "Y" nie wywiąże się z tego obowiązku. Ponadto prawdopodobieństwo możliwego powstania obowiązku wykupu weksla nie jest znikome. Przychody ze sprzedaży jednostki "Y" pochodzą w większości z umowy podpisanej z jednym dużym odbiorcą. W przypadku jego utraty płynność finansowa jednostki "Y" może być zagrożona. W ewidencji pozabilansowej jednostka "X" dokonała następującego zapisu:
Natomiast w ustępie 1 pkt 16 dodatkowych informacji i objaśnień zamieściła wyjaśnienie o następującej treści: "W 2023 r. jednostka poręczyła weksel in blanco wystawiony przez jednostkę podporządkowaną »Y« na rzecz dostawcy materiałów. Kwota zobowiązania warunkowego wynosi: 100.000 zł. Na dzień 31 grudnia 2023 r. zobowiązania jednostki podporządkowanej »Y« nie są przeterminowane, a jej sytuacja finansowa jest dobra". Jeśli w 2024 r. okaże się, że sytuacja jednostki podporządkowanej "Y" zmieni się i wystąpią trudności finansowe, które mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować w przyszłości powstanie obowiązku wykupu poręczonego weksla, to na 31 grudnia 2024 r. jednostka dominująca "X" utworzy w swoich księgach rachunkowych rezerwę na przewidywaną stratę z tytułu poręczenia wekslowego. Jednocześnie wyksięguje z ewidencji pozabilansowej zobowiązanie warunkowe. |
||||||||||
Następny przykład liczbowy przedstawia skutki bilansowe powstania zobowiązania warunkowego w przypadku indosowania weksla obcego opracowany na podstawie przykładu nr 11 zamieszczonego w KSR nr 6.
|
Przykład Spółka "ABC" posiada weksel obcy wystawiony przez odbiorcę towarów opiewający na kwotę: 50.000 zł z terminem płatności 30 listopada 2024 r. Na dzień 30 listopada 2023 r. spółka wykazuje zobowiązania wobec dostawcy swoich towarów, jednostki "XYZ". W związku z niewielkim pogorszeniem płynności finansowej spółka zaproponowała jednostce "XYZ" przejęcie (indos) posiadanego weksla obcego. Jednostka "XYZ", która jest również kontrahentem wystawcy weksla, zgodziła się na jego przejęcie. Strony ustaliły, że kompensata zobowiązania nastąpi pod datą przekazania weksla, tj. 18 grudnia 2023 r., a kwota dyskonta wynosi: 5.000 zł. Spółka "ABC" zdecydowała się na ujęcie w ewidencji pozabilansowej zobowiązania warunkowego, gdyż istnieje możliwy obowiązek prawny wykupu weksla wynikający z przepisów prawa. Prawo wekslowe w art. 15 ustanawia solidarną odpowiedzialność wystawcy i indosanta. Jednostka "XYZ" może zwrócić się do spółki "ABC" z żądaniem wykupienia weksla, jeżeli jego wystawca nie wykupi go w terminie. Ponadto prawdopodobieństwo możliwego zaistnienia obowiązku wykupu nie jest znikome. W grudniu 2023 r. spółka "ABC" ujęła w ewidencji pozabilansowej na koncie 29-1 "Zobowiązania warunkowe" kwotę zobowiązania warunkowego z tytułu indosowania weksla obcego. W ewidencji bilansowej i pozabilansowej spółka "ABC" dokonała następujących zapisów:
Natomiast w ust. 1 pkt 16 dodatkowych informacji i objaśnień do sprawozdania finansowego za 2023 r., sporządzanych według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości ujawniła następujące informacje: Nota nr 25 Wykaz zobowiązań warunkowych
Jeśli weksel nie zostanie wykupiony przez wystawcę w terminie (tj. 30 listopada 2024 r.) spółka "ABC" utworzy w księgach rachunkowych rezerwę z tego tytułu, gdyż ciążyć będzie na niej obowiązek wykupu weksla wynikający ze zgodnej z prawem solidarnej odpowiedzialności wystawcy i indosanta w przypadku indosowania weksla. Wypływ środków z tego tytułu jest prawdopodobny - nie ma podstaw do sądzenia aby indosariusz, tj. jednostka "XYZ", nie skorzystał z przysługujących mu z mocy przepisów praw. Ponadto możliwy jest szacunek kwoty przyszłego zobowiązania, opiewającej na kwotę nominalną weksla, tj.: 50.000 zł. Jednocześnie wyksięguje z ewidencji pozabilansowej zobowiązanie warunkowe. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||