Na poniższym przykładzie prezentujemy sposób ustalenia kosztu wytworzenia produktu w przypadku, gdy produktowi przypisuje się koszty bezpośrednie produkcji w wysokości rzeczywiście poniesionej oraz koszty pośrednie produkcji w wysokości planowanej, przy uwzględnieniu niewykorzystanych normalnych zdolności produkcyjnych.
Przykład
I. Założenia:
Dane o produkcji i sprzedaży produktów za 2023 r. przedstawiają się następująco:
| Lp. | Wyszczególnienie | Wyrób gotowy |
| 1. | Cena sprzedaży netto wyrobu gotowego | 48 zł/szt. |
| 2. | Cena ewidencyjna (koszt planowany) | 40 zł/szt. |
| 3. | Koszty w układzie rodzajowym faktycznie poniesione przy wytwarzaniu wyrobu gotowego, w tym: | 136.800.000 zł |
| - koszty wynagrodzeń z narzutami: 41.040.000 zł | ||
| - koszty materiałów i energii: 36.936.000 zł | ||
| - koszty amortyzacji: 24.624.000 zł | ||
| - koszty usług produkcyjnych: 30.096.000 zł | ||
| - koszty podatków i opłat administracyjnych: 2.736.000 zł | ||
| - pozostałe koszty: 1.368.000 zł | ||
| 4. | Koszty bezpośrednie faktycznie poniesione | 60.000.000 zł |
| 5. | Koszty pośrednie faktycznie poniesione (jednostka nie dysponuje informacjami o faktycznie poniesionych kosztach pośrednich w podziale na zmienne i stałe) | 76.800.000 zł |
| 6. | Planowane pośrednie koszty zmienne | 48.704.000 zł |
| 7. | Planowane pośrednie koszty stałe | 26.600.000 zł |
| 8. | Wielkość produkcji w okresie | 3.200.000 szt. |
| 9. | Wyroby sprzedane w okresie | 2.500.000 szt. |
| 10. | Zapas wyrobów na koniec okresu | 700.000 szt. |
Normalne zdolności produkcyjne wynoszą: 3.800.000 szt. rocznie wyrobu gotowego.
II. Kalkulacja kosztu wytworzenia wyrobu gotowego przy uwzględnieniu niewykorzystanych zdolności produkcyjnych
Kalkulując jednostkowy koszt wytworzenia, do bezpośrednich kosztów rzeczywistych należy doliczyć produkcyjne planowane koszty pośrednie a następnie ustalić rzeczywisty koszt wytworzenia wyrobu poprzez ustalenie i rozliczenie odchyleń od planowanych kosztów pośrednich produkcji.
| Etapy ustalania kosztu wytworzenia | Wyniki kalkulacji | ||||||
| Etap I | Stawka planowanych zmiennych kosztów pośrednich produkcji mpk: 48.704.000 zł : 3.200.000 szt. = 15,22 zł/szt. | ||||||
| Etap II | Normalne zdolności produkcyjne dla mpk: 3.800.000 szt. rocznie wyrobów gotowych | ||||||
| Etap III | Stawka planowanych stałych kosztów pośrednich produkcji mpk dla normalnego wykorzystania zdolności produkcyjnych: 26.600.000 zł : 3.800.000 szt. = 7 zł/szt. | ||||||
| Etap IV | Planowane koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych w 2023 r. wyniosły: (3.800.000 szt. - 3.200.000 szt.) x 7 zł/szt. = 4.200.000 zł | ||||||
| Etap V | Rzeczywiste koszty bezpośrednie poszczególnych wyrobów: 60.000.000 zł : 3.200.000 szt. = 18,75 zł/szt. | ||||||
| Etap VI | Jednostkowy koszt wytworzenia produktu (produktów) obejmujący rzeczywiste koszty bezpośrednie oraz planowane stawki zmiennych i stałych kosztów pośrednich produkcji poszczególnych mpk: 18,75 zł/szt. + 15,22 zł/szt. + 7 zł/szt. = 40,97 zł/szt. | ||||||
| Etap VII | Rzeczywiste koszty pośrednie produkcji mpk: 76.800.000 zł | ||||||
| Etap VIII | Różnica pomiędzy planowanymi i rzeczywistymi kosztami pośrednimi produkcji (odchylenia):
|
||||||
| Etap IX | Rozliczenie odchyleń od kosztów planowanych przypadających na niewykorzystane zdolności produkcyjne oraz wytworzone produkty: Kwota planowanych kosztów niewykorzystanych zdolności produkcyjnych (600.000 szt. × 7 zł/szt. = 4.200.000 zł) powinna być dodatkowo powiększona o narzut wynikający z różnicy między planowanymi kosztami pośrednimi produkcji a kosztami rzeczywistymi, tj.: 1,9866% × 4.200.000 zł, czyli o kwotę: 83.437,20 zł. Koszt niewykorzystanych zdolności produkcyjnych, wyceniony w wysokości kosztów faktycznie poniesionych, wyniesie więc: 4.283.437 zł (w zaokrągleniu do pełnych złotych) | ||||||
| Etap X | Kwota odchyleń przypadająca na produkcję sprzedaną oraz zapas: 1.496.000 zł - 83.437 zł = 1.412.563 zł. Całkowity rzeczywisty koszt wytworzenia 1 szt. wyrobu wynosi: 132.516.563 zł : 3.200.000 szt. = 41,41 zł/szt. (w zaokrągleniu) |
III. Dekretacja:
| Opis operacji | Kwota | Konto | |
| Wn | Ma | ||
| 1. PK - rozliczenie pośrednich kosztów produkcyjnych: | |||
| a) nieuzasadniona część kosztów wytworzenia produktu (koszt niewykorzystanych zdolności produkcyjnych) | 4.283.437 zł | 70-1 | 52-1 |
| b) uzasadniona część stałych kosztów pośrednich | 72.516.563 zł | 50 | 52-1 |
| 2. PW - przyjęcie wyprodukowanych wyrobów do magazynu: 3.200.000 szt. × 40 zł/szt. = | 128.000.000 zł | 60-0 | 58 |
| 3. PK - koszt wytworzenia produktów | 132.516.563 zł | 58 | 50 |
| 4. PK - odchylenia od cen ewidencyjnych produktów | 4.516.563 zł | 62-0 | 58 |
| 5. FS - sprzedaż produktów (pominięto kwestię VAT): 2.500.000 szt. × 48 zł/szt. = | 120.000.000 zł | 20 | 70-0 |
| 6. WZ - wydanie sprzedanych wyrobów: 2.500.000 szt. × 40 zł/szt. | 100.000.000 zł | 70-1 | 60-0 |
| 7. PK - odchylenia od cen ewidencyjnych przypadające na sprzedane wyroby: (4.516.563 zł : 3.200.000 szt.) × 2.500.000 szt. = 3.528.565 zł (w zaokrągleniu do pełnych złotych) | 3.528.565 zł | 70-1 | 62-0 |
IV. Księgowania:
