Brak faktury a prawo do odliczenia VAT - wyrok WSA

(wyrok WSA w Warszawie z 7 listopada 2024 r., sygn. akt III SA/Wa 1498/24; orzeczenie nieprawomocne)

Stan faktyczny

Spółka z o.o. (czynny podatnik VAT) udzieliła pożyczki jednemu ze swoich kontrahentów na podstawie trójstronnej umowy między spółką, pożyczkobiorcą i poręczycielem. W celu zabezpieczenia spłaty pożyczki zawarto umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie stanowiących własność poręczyciela ruchomości (wtryskarek, wózków widłowych - dalej: ruchomości, maszyn).

W związku z brakiem spłaty pożyczki wraz z odsetkami spółka, poręczyciel oraz pożyczkobiorca zawarli umowę przeniesienia własności ruchomości na zaspokojenie roszczeń spółki z tytułu umowy pożyczki z poręczeniem. Zgodnie z tą umową poręczyciel przeniósł na spółkę prawo własności maszyn.

W umowie przeniesienia własności strony:

• określiły łączną wartość ruchomości (odpowiadała ona kwocie pożyczki powiększonej o umowne odsetki) i wskazały, że do ww. kwoty doliczony zostanie VAT, który zostanie zapłacony przez spółkę w systemie split payment,
• przewidziały, że poręczyciel potwierdzi przeniesienie własności ruchomości na rzecz spółki poprzez wystawienie faktury,
• określiły ilość poszczególnych ruchomości wraz z ceną jednostkową netto oraz wartością netto.

Następnie poręczyciel ogłosił upadłość. Spółka została zobowiązana przez syndyka do przekazania masie upadłości ruchomości lub - w razie braku możliwości zwrotu ruchomości w naturze - do przekazania ich równowartości w środkach pieniężnych. Syndyk zdecydował o egzekucji kwoty brutto z rachunku bankowego spółki. Spółka wezwała syndyka do wystawienia faktury, na podstawie której mogłaby odliczyć zapłacony VAT. Syndyk nie wystawił jednak faktury.

Spółka złożyła wniosek o wydanie interpretacji, w którym zapytała m.in., czy w razie niewystawienia przez syndyka faktury będzie mogła odliczyć VAT na podstawie posiadanej dokumentacji dotyczącej tej transakcji (umowy, postanowienia nakazującego wydanie ruchomości lub przekazanie do masy upadłości ich równowartości i dokumentacji bankowej).

Stanowisko organu podatkowego

Dyrektor KIS podkreślił, że jednym z warunków umożliwiających odliczenie podatku w związku z nabyciem towarów i usług jest otrzymanie przez podatnika faktury zawierającej VAT, dokumentującej transakcję opodatkowaną. Faktura pełni szczególną rolę dowodową w prawidłowym wymiarze VAT. Jednak samo posiadanie faktury nie tworzy prawa do odliczenia podatku na niej wskazanego - przysługuje ono wyłącznie wówczas, gdy doszło do rzeczywistego nabycia towaru/świadczenia usługi oraz gdy podatek naliczony związany jest z faktycznie dokonanymi czynnościami opodatkowanymi.

Organ podatkowy uznał, że jeżeli syndyk nie wystawi faktury, to spółka nie będzie mogła odliczyć VAT na podstawie posiadanej dokumentacji.

Skarga na interpretację

Spółka zaskarżyła tę interpretację do sądu. W ocenie spółki, posiadana przez nią dokumentacja zawiera wszelkie dane pozwalające na wykazanie spełnienia przesłanek materialnych i prawidłowe opodatkowanie VAT spornej transakcji.

Powołując się w szczególności na wyrok TSUE w sprawie C-235/21 spółka uznała, że brak faktury wystawionej przez syndyka nie stoi na przeszkodzie do skorzystania przez nią z prawa do odliczenia VAT.

Wyrok WSA

WSA w Warszawie zgodził się ze stanowiskiem spółki. Powołując się na wyroki TSUE sąd zauważył, że zasada neutralności VAT wymaga, by prawo do odliczenia VAT zostało przyznane w razie spełnienia przesłanek materialnych, nawet jeśli podatnicy nie spełnili niektórych przesłanek formalnych. Jeżeli organy podatkowe posiadają informacje niezbędne do ustalenia, że spełnione są przesłanki materialne, to nie mogą wprowadzać dodatkowych warunków w zakresie przysługującego podatnikowi prawa do odliczenia tego podatku, które to warunki mogłyby w efekcie praktycznie uniemożliwić wykonanie tego prawa. Ciężar dowodu spoczywa zaś na podatniku, który jest zobowiązany do przedstawienia obiektywnych dowodów, że towary lub usługi zostały mu faktycznie dostarczone lub wyświadczone przez innego podatnika, na potrzeby własnych transakcji opodatkowanych VAT, w odniesieniu do których faktycznie zapłacił on VAT.

WSA uznał, że z punktu widzenia prawa do odliczenia VAT posiadanie przez podatnika faktury VAT jest przesłanką o charakterze formalnym. Ewentualny brak posiadania faktury VAT może być jednak zastąpiony przez przedstawienie przez podatnika innej dokumentacji potwierdzającej spełnienie materialnoprawnych przesłanek prawa do odliczenia.