Dodatkowa usługa wykonana w związku z nałożoną karą umowną - skutki podatkowe i ujęcie księgowe

Generalny wykonawca wykonał inwestycję z opóźnieniem, w związku z czym inwestor naliczył mu karę umowną. Na skutek ugody sądowej generalny wykonawca wykonał dodatkową usługę na wartość 60% ww. kary (skompensowano wzajemne należności). Pozostała wartość kary (40%) została umorzona. Czy od ww. dodatkowej usługi generalny wykonawca powinien wykazać VAT należny i przychód podatkowy? Jak ująć te zdarzenia w księgach rachunkowych?

Kara umowna a VAT

Opodatkowaniu VAT podlega generalnie odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług. Kary umowne nie są niewątpliwie dostawą towaru; nie wiążą się też ze świadczeniem usług, przy założeniu, że mają one faktycznie charakter odszkodowawczy, jednostronny. Takie kary nie podlegają więc opodatkowaniu VAT i nie są dokumentowane fakturą (mogą być udokumentowane np. notą obciążeniową).

Nadmieniamy, że samo nazwanie opłaty "karą" nie oznacza jeszcze, że opłata ta ma charakter odszkodowawczy i że jest ona poza VAT. Każdorazowo należy więc badać, czy w danej sytuacji nie występuje czynność opodatkowana VAT, tj. świadczenie usługi przez podmiot, który tę karę nakłada.

Zakładamy jednak, że w omawianej sytuacji faktycznie mamy do czynienia z karą umowną, która nie podlega opodatkowaniu VAT.

Wykonanie dodatkowej usługi

Z pytania wynika, że w związku z ugodą sądową i porozumieniem z kontrahentem podatnik wykonał usługę, a należność za tę usługę została skompensowana z nałożoną karą (w 60% jej wartości). Nie była to jednak usługa reklamacyjna czy poprawkowa do usługi wcześniej wykonanej (tylko - jak rozumiemy - "dodatkowa", niezależna usługa). Usługę tę należy więc opodatkować VAT i wykazać przychód podatkowy według zasad ogólnych. Nie ma znaczenia, że podatnik nie otrzyma fizycznie zapłaty za tę usługę (gdyż zostanie ona skompensowana z nałożoną na podatnika karą).

Ujęcie księgowe

Kary umowne ujmuje się w księgach rachunkowych zgodnie z zasadą memoriału, czyli przypisując do roku obrotowego, którego dotyczą, niezależnie od terminu ich zapłaty.

Podatnik, który otrzymał notę obciążeniową z tytułu kary nałożonej przez kontrahenta za nieterminowe wykonanie usługi, notę tę może ująć w księgach rachunkowych następująco:

- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
- Ma konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami" lub konto 24 "Pozostałe rozrachunki".

Z kolei fakturę z tytułu wykonania "dodatkowej" usługi podatnik może zaksięgować na zasadach ogólnych dotyczących sprzedaży usług:

1) kwota brutto: Wn konto 20,

2) VAT należny: Ma konto 22-2 "Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu VAT należnego",

3) wartość usługi netto: Ma konto 70-0 "Sprzedaż usług".

Natomiast umorzenie kary (tu: 40% jej wartości) może być ujęte w księgach rachunkowych następująco:

- Wn konto 20 lub konto 24,
- Ma konto 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne".

Nadmieniamy, że umorzenie kary spowoduje u podatnika powstanie przychodu podatkowego. Pisaliśmy o tym w BI nr 6 z 20 lutego br.