Sfinansowanie warsztatów samorozwoju dla pracownika

Spółka otrzymała dotację unijną na sfinansowanie 80% ceny udziału pracownika w warsztatach samorozwoju. Pozostałe 20% ceny tych warsztatów pokryje z własnych środków spółka bądź pracownik. Program warsztatów nie ma związku z przedmiotem działalności spółki. Czy w takiej sytuacji u pracownika powstanie przychód podlegający opodatkowaniu i oskładkowaniu?

Pojęcie przychodu w rozumieniu ustawy o PDOF

W myśl art. 12 ust. 1 ustawy o PDOF, za przychody ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Przychód powstaje w momencie otrzymania przez pracownika pieniędzy wypłaconych mu przez pracodawcę (lub postawienia ich do dyspozycji pracownika) bądź otrzymania przez pracownika świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 1 ustawy o PDOF). Wartość pieniężną nieodpłatnych świadczeń należy ustalić na podstawie art. 11 ust. 2a-2b ustawy o PDOF. Przykładowo, jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi zakupione przez pracodawcę, to przychód ustala się według cen zakupu danej usługi.

Ustawodawca nie sprecyzował pojęcia nieodpłatnych świadczeń. Zgodnie z ugruntowanym poglądem, dla celów podatku dochodowego, za nieodpłatne świadczenia zasadniczo uważa się wszelkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, a także te wszystkie zdarzenia, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy. Przysporzenie to może polegać na zwiększeniu majątku lub uniknięciu wydatku, jaki podatnik musiałby ponieść, aby uzyskać określone świadczenie. Jak wynika z uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 8 lipca 2014 r., sygn. akt K 7/13, za przychód pracownika z tytułu nieodpłatnych świadczeń mogą być uznane świadczenia, które łącznie spełniają następujące przesłanki:

• zostały spełnione za zgodą pracownika (skorzystał z nich w pełni dobrowolnie),
• zostały spełnione w jego interesie (a nie w interesie pracodawcy) i przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść,
• korzyść ta jest wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów).

Organy podatkowe w swoich wyjaśnieniach podkreślają, że ustawowe pojęcie nieodpłatnych świadczeń musi być zawsze interpretowane w konkretnym kontekście, a nie w oderwaniu od niego, z pominięciem okoliczności realizacji pewnych uprawnień, zjawisk gospodarczych i zdarzeń prawnych. Tak stwierdził m.in. Dyrektor KIS w interpretacjach indywidualnych z 4 października 2024 r., nr 0113-KDIPT2-3.4011.492.2024.2.GG oraz z 18 stycznia 2023 r., nr 0115-KDIT2.4011.715.2022.2.MM.

W sytuacji przedstawionej w pytaniu spółka zamierza sfinansować pracownikowi udział w warsztatach samorozwoju. Przy czym na pokrycie 80% kosztów udziału pracownika w tych warsztatach spółka uzyskała dotację unijną. Można z tego wnioskować, że udział pracownika w takich warsztatach jest uzasadniony potrzebami spółki, jako podmiotu gospodarczego.

W treści pytania zaznaczono jednak, że program warsztatów nie ma związku z przedmiotem działalności spółki. Zakładamy, że autor pytania miał na myśli, iż wspomniane warsztaty nie dotyczą tzw. umiejętności twardych pracownika, czyli wiedzy specjalistycznej niezbędnej do wykonywania zadań w danej branży (np. obsługi systemu informatycznego). Celem warsztatów samorozwoju jest bowiem poszerzenie tzw. umiejętności miękkich (zdolności osobistych) pracownika, takich jak np. radzenie sobie ze stresem, kreatywność, komunikacja z klientami, zdolność pracy w zespole, umiejętności negocjacyjne i decyzyjne. W rezultacie rozwój umiejętności miękkich pracownika ma wpływ na prawidłowe i efektywne wykonywanie przez niego obowiązków pracowniczych związanych z bieżącym funkcjonowaniem spółki (pracodawcy).

Jeżeli zatem, w stanie faktycznym przedstawionym w pytaniu, celem warsztatów samorozwoju jest poszerzenie tzw. umiejętności miękkich pracownika związanych z bieżącym funkcjonowaniem spółki (co potwierdza program warsztatów), to - naszym zdaniem - należy uznać, że sfinansowanie udziału pracownika w takich warsztatach leży głównie w interesie spółki, a nie pracownika. W takiej sytuacji u pracownika nie powstanie realne przysporzenie majątkowe, a tym samym nie zostaną łącznie spełnione przesłanki wskazane w powołanym wyroku TK. W konsekwencji nie powstanie przychód w rozumieniu ustawy o PDOF. Zaprezentowane przez nas stanowisko znajduje potwierdzenie w interpretacjach indywidualnych Dyrektora KIS z 18 stycznia 2023 r., nr 0115-KDIT2.4011.715.2022.2.MM, a także z 9 sierpnia 2019 r., nr 0115-KDIT2.4011.210.2019.2.MM.

Natomiast w sytuacji, gdy łącznie zostaną spełnione następujące przesłanki: udział pracownika w warsztatach samorozwoju jest dobrowolny, leży w jego interesie oraz przyniesie mu wymierną korzyść majątkową (uniknie wydatków, które musiałby ponieść), to wówczas sfinansowanie przez spółkę kosztów związanych z udziałem pracownika w warsztatach samorozwoju (zarówno ze środków własnych spółki, jak i z dotacji unijnej) spowoduje powstanie u tej osoby przychodu w rozumieniu ustawy o PDOF. W przypadku gdy świadczenie będzie częściowo odpłatne, to wówczas przychodem pracownika będzie różnica pomiędzy wartością tego świadczenia a odpłatnością ponoszoną przez pracownika (art. 11 ust. 2b ustawy o PDOF). Przychód ten będzie podlegał opodatkowaniu.

Podstawa składek ZUS

Podstawę wymiaru składek ZUS pracownika, co do zasady, stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Jeżeli zatem w rozpatrywanym stanie faktycznym sfinansowanie przez spółkę warsztatów samorozwoju dla pracownika nie będzie generowało przychodu w rozumieniu przepisów ustawy o PDOF, to w konsekwencji wartość tego szkolenia nie będzie również stanowiła podstawy wymiaru składek ZUS.