ZUS żony - osoby współpracującej po ustaleniu jej prawa do emerytury

Żona przedsiębiorcy pomaga mu w prowadzeniu działalności gospodarczej. Z tego tytułu jest zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w ZUS jako osoba współpracująca. Z uwagi na osiągniecie powszechnego wieku emerytalnego organ rentowy ustalił jej prawo do świadczenia emerytalnego od marca 2025 r. Czy od dnia ustalenia jej prawa do tego świadczenia obowiązkowe z tytułu współpracy stało się dla niej tylko ubezpieczenie zdrowotne?

Ubezpieczenia osoby współpracującej

Członek rodziny współpracujący w firmie przedsiębiorcy (także korzystającego z ulgi na start) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu) oraz zdrowotnemu w ZUS. Dobrowolny charakter dla osoby współpracującej ma ubezpieczenie chorobowe, do którego może ona przystąpić na wniosek. Zgłoszenia osoby współpracującej do wymienionych ubezpieczeń dokonuje osoba prowadząca działalność gospodarczą na formularzu ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczenia 05 11 X X.

Współpracownik z prawem do emerytury

W przypadku gdy osoba współpracująca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności ma ustalone prawo do emerytury (na podstawie decyzji ZUS), wtedy obowiązkowe z tytułu ww. współpracy jest dla niej tylko ubezpieczenie zdrowotne. Do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych taka osoba może przystąpić, ale wyłącznie na zasadzie dobrowolności. Stanowi o tym art. 9 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 497 ze zm.).

W przypadku chęci przystąpienia do dobrowolnych ubezpieczeń przedsiębiorca (jako płatnik składek) powinien zgłosić żonę będącą osobą współpracującą do obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego. Taka osoba nie może natomiast podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Jest tak dlatego, że ubezpieczenie to występuje tylko obok obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych - co określa art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Informacja o zmianie charakteru ubezpieczeń

O zmianie charakteru ubezpieczeń społecznych osoby współpracującej z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność przedsiębiorca (jako płatnik) zawiadamia ZUS.

Składa w tym celu formularz:

• wyrejestrowania z ubezpieczeń (społecznych i zdrowotnego) - ZUS ZWUA i następnie
• zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego - ZUS ZZA (lub ZUS ZUA - w przypadku chęci przystąpienia współpracownika do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych) zawierającego prawidłowe dane.

W formularzach tych jako datę odpowiednio wyrejestrowania i zgłoszenia należy wpisać datę, od której osoba współpracująca ma ustalone prawo do emerytury (patrz: przykład).

UWAGA! Informację o posiadanym przez współpracownika prawie do emerytury płatnik przekazuje do ZUS w piątym znaku kodu tytułu ubezpieczenia, wpisując cyfrę 1.

Składka zdrowotna osoby współpracującej

Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób współpracujących z osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą (w tym przedsiębiorcami korzystającymi z ulgi na start) ustala się na podstawie art. 81 ust. 2ya ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.), zwanej ustawą zdrowotną. Stanowi ją dla ww. osób współpracujących kwota odpowiadająca 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku kalendarzowego. W 2025 r. podstawa wymiaru składki zdrowotnej ww. osób wynosi 6.411,89 zł (75% z kwoty 8.549,18 zł), a składka - 577,07 zł.