Uprawnienia pracownicze w równoległych stosunkach pracy

Pracownik może świadczyć pracę na podstawie dwóch lub więcej umów o pracę, u tego samego lub u różnych pracodawców. Pozostaje wówczas w równoległym zatrudnieniu. W takim przypadku generalnie uprawnienia pracownicze nabywa się odrębnie z każdego stosunku pracy. W pewnym zakresie zatrudnienie w ramach stosunku pracy w jednym zakładzie pracy może mieć jednak wpływ na ustalenie świadczeń ze stosunku pracy w drugim zakładzie.

Badania wstępne

Osoby przyjmowane do pracy w ramach stosunku pracy podlegają wstępnym badaniom lekarskim. Wyjątki od tego wymogu określono w art. 229 § 1¹ K.p., zgodnie z którym badaniom wstępnym nie podlegają m.in. osoby przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli:

• posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie wystawione przez poprzedniego pracodawcę oraz
• nowy pracodawca stwierdzi, że warunki wymienione w skierowaniu od poprzedniego pracodawcy odpowiadają warunkom występującym na oferowanym przez niego stanowisku pracy.

Przytoczona regulacja dotyczy także osób przyjmowanych do pracy w równoległym stosunku pracy. Przy czym ze zwolnienia z obowiązku wykonania badań wstępnych na omówionych zasadach nie mogą skorzystać osoby przyjmowane do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych. Prace te określono w § 80 - § 110 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.).

Odpowiednie stosowanie powyższych regulacji, w przypadku zatrudnienia równoległego, oznacza możliwość wykorzystania - w celu zwolnienia z obowiązku wykonania badań wstępnych - aktualnych badań lekarskich od drugiego pracodawcy, przy spełnieniu pozostałych warunków tego zwolnienia.

Urlop wypoczynkowy

Prawo do urlopu wypoczynkowego podlega ustaleniu u każdego pracodawcy odrębnie. Do okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie prawa do urlopu i jego wymiar (do stażu urlopowego), zalicza się wszystkie zakończone okresy zatrudnienia w ramach stosunku pracy, bez względu na przerwy między nimi i tryb ustania zatrudnienia. Ponadto, zgodnie z art. 154¹ § 2 K.p., do stażu urlopowego wlicza się również okresy niezakończonego zatrudnienia równoległego, w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy.

Dwie odprawy

Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia (art. 92¹ § 1 K.p.). Odprawa ta ma charakter jednorazowy. Pracownik, który raz ją otrzymał, nie może ponownie nabyć do niej prawa.

Przepis w zakresie jednorazowego charakteru omawianej odprawy dotyczy również zatrudnienia w równoległych stosunkach pracy. Jednak trzeba pamiętać, że przypadku równoległego zatrudnienia każda umowa o pracę oznacza nawiązanie niezależnego stosunku pracy - co do zasady uprawnienia i świadczenia przysługują pracownikowi w każdym z nich odrębnie, chyba że przepisy wykluczają zbieg świadczeń. W związku z tym pracownik zatrudniony równolegle u dwóch (lub więcej) pracodawców nabywa prawo do odprawy emerytalno-rentowej u każdego z nich, jednak pod warunkiem, że rozwiąże wszystkie stosunki pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę w tym samym dniu. W przeciwnym razie odprawę wypłaca tylko ten pracodawca, u którego zatrudnienie zakończyło się wcześniej.

Natomiast jeżeli chodzi o odprawę ekonomiczną, przysługującą na mocy ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2024 r. poz. 61 ze zm.), to przysługuje ona niezależnie u każdego pracodawcy wypłacającego te odprawy. Brak jest bowiem przepisów wykluczających zbieg tych odpraw, nie ma też ona jednorazowego charakteru.

Świadczenia stażowe

Do często spotykanych świadczeń zależnych od stażu pracy należy nagroda jubileuszowa i dodatek stażowy. Są to świadczenia charakterystyczne dla warunków płacowych pracowników zatrudnionych w sferze budżetowej, choć występują również w sferze pozabudżetowej.

U pracodawców ze sfery budżetowej do okresów pracy uprawniających do nagrody jubileuszowej i dodatku stażowego wlicza się wszystkie poprzednio zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają zaliczeniu do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Jednak w przypadku równoległego zatrudnienia na rzecz kilku pracodawców uwzględnieniu podlega tylko jeden z tych okresów.

Wyjątek od zakazu pokrywania się okresów pracy ustalanych dla potrzeb jubileuszówki czy dodatku stażowego dotyczy pracownika, któremu udzielono urlopu bezpłatnego w celu podjęcia pracy u innego pracodawcy. Wówczas do okresu pracy u tego innego pracodawcy zalicza się wszystkie zakończone okresy zatrudnienia oraz okres pracy u pracodawcy, który udzielił urlopu bezpłatnego - do dnia jego rozpoczęcia.

W przypadku pracowników urzędów państwowych, którzy nie należą do korpusu służby cywilnej, przy ustalaniu okresu zatrudnienia dla potrzeb dodatku stażowego - jeżeli praca w urzędzie lub jednostce stanowi dodatkowe zatrudnienie - do okresu dodatkowego zatrudnienia nie podlegają zaliczeniu okresy zatrudnienia podstawowego.

W sferze pozabudżetowej pracodawca samodzielnie ustala prawo i warunki wypłaty świadczeń stażowych, w tym nagrody jubileuszowej czy dodatku stażowego. Pracodawca może więc określić zasady ustalania okresu zatrudnienia dla potrzeb wypłaty tych świadczeń zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść rozwiązań ustawowych obowiązujących w sferze budżetowej. Możliwe jest np. ustalanie stażu jubileuszowego w zależności wyłącznie od stażu zakładowego lub wyłączenie okresów zatrudnienia równoległego przypadającego przed podjęciem drugiego zatrudnienia.