Relacja z dyżuru telefonicznego

4.1. Termin sporządzenia sprawozdania finansowego za 2024 r.

W jakim terminie należy sporządzić sprawozdanie finansowe za 2024 r.? Czy w związku z ostatnią nowelizacją ustawy o rachunkowości istnieje możliwość, że ustawowy termin zostanie przesunięty?

Sprawozdanie finansowe sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, określony w art. 12 ust. 2 ustawy o rachunkowości lub inny dzień bilansowy, stosując zasady wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego, określone w rozdziale 4 tej ustawy (por. art. 45 ust. 1 ustawy o rachunkowości). W myśl art. 12 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy, księgi rachunkowe zamyka się m.in. na dzień kończący rok obrotowy, jednak nie później niż w ciągu 3 miesięcy od tego dnia. Zamknięcie to określa się mianem wstępnego zamknięcia ksiąg rachunkowych w celu odróżnienia tego terminu od ostatecznego zamknięcia ksiąg rachunkowych, które następuje po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego. Wstępnie zamknięte księgi stanowią podstawę sporządzenia rocznego sprawozdania oraz otwarcia ksiąg następnego roku obrotowego.

Sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego zapewnia kierownik jednostki, nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego i przedstawia je właściwym organom, zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy (por. art. 52 ust. 1 ww. ustawy).

Tak więc w przypadku jednostek, których rok obrotowy jest zgodny z kalendarzowym, księgi rachunkowe należy zamknąć na dzień 31 grudnia 2024 r. oraz sporządzić sprawozdanie finansowe za ten rok w terminie do 31 marca 2025 r.

Redakcji nie są znane plany przesunięcia ww. terminu w związku z ostatnią nowelizacją ustawy o rachunkowości.

4.2. Nowe progi dotyczące uproszczeń sprawozdawczych i ewidencyjnych już do sprawozdań za 2024 r.

Czy nowe definicje jednostek małych oraz jednostek mikro, a tym samym nowe progi dotyczące uproszczeń sprawozdawczych mogą być stosowane już do sprawozdań za 2024 r. czy dopiero od roku 2025 r.?

Podwyższenie progów spowodowało, że większa liczba jednostek może skorzystać z dotychczasowych uproszczeń sprawozdawczych i ewidencyjnych. Uproszczenia te dotyczą jednostek, które w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości (w przypadku jednostki rozpoczynającej działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą brany będzie pod uwagę rok obrotowy, w którym rozpoczęła ona działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą):

Nowe progi mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się po dniu 31 grudnia 2023 r.

Podjęte przed dniem wejścia w życie ustawy decyzje organu zatwierdzającego, dotyczące uproszczeń sprawozdawczych, pozostają w mocy do sprawozdań sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się w okresie od dnia 1 stycznia 2024 r. do dnia poprzedzającego dzień wejścia w życie niniejszej ustawy.

Jednostka traci możliwość korzystania z uproszczeń, jeżeli nie będzie spełniać kryteriów progowych w dwóch kolejnych latach obrotowych, tj. przekroczy w danym roku obrotowym oraz w roku obrotowym poprzedzającym ten rok odpowiednio dwie z trzech ww. wielkości progowych.

4.3. Rozliczenie inwentaryzacji za 2024 r.

Do kiedy i w księgach za który rok należy rozliczyć nadwyżki i niedobory inwentaryzacyjne za 2024 r.?

Ujawnione w toku inwentaryzacji różnice między stanem rzeczywistym a stanem wykazanym w księgach rachunkowych należy wyjaśnić i rozliczyć w księgach rachunkowych tego roku obrotowego, na który przypadał termin inwentaryzacji. Dla ustalenia granicznego terminu rozliczenia różnic inwentaryzacyjnych w księgach rachunkowych wskazane jest uwzględnić art. 24 ust. 5 pkt 2 ustawy o rachunkowości. Z przepisu tego wynika, że księgi rachunkowe uznaje się za prowadzone bieżąco, jeżeli zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej są sporządzane za rok obrotowy nie później niż do 85 dnia po dniu bilansowym. Zatem w jednostce, dla której rokiem obrotowym jest rok kalendarzowy, a dniem bilansowym jest 31 grudnia 2024 r., rozliczenia różnic inwentaryzacyjnych za 2024 r. należy dokonać do 26 marca 2025 r.

Co istotne, rozliczenie różnic inwentaryzacyjnych następuje w księgach rachunkowych pod datą spisu, nie później jednak niż na ostatni dzień roku obrotowego, którego dotyczył spis z natury, a więc w księgach 2024 r. Zapisów księgowych dokonuje się na podstawie zatwierdzonego przez kierownika jednostki protokołu z rozliczenia różnic inwentaryzacyjnych.

4.4. Roczna korekta VAT naliczonego za 2024 r. - ewidencja księgowa

W jaki sposób ujmować w księgach rachunkowych skutki rocznej korekty VAT za 2024 r.? Czy zapisów księgowych należy dokonywać w księgach 2024 r. czy 2025 r.?

Generalnie roczna korekta VAT naliczonego powinna być wykazywana w księgach rachunkowych tego roku, którego korekta dotyczy. Podstawę takiego podejścia stanowi zasada memoriału, zgodnie z którą w księgach rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty (zob. art. 6 ust. 1 ustawy o rachunkowości). Ponadto należy uwzględnić art. 7 ust. 2 ww. ustawy, w myśl którego w wyniku finansowym danego roku jednostka powinna uwzględnić również zdarzenia ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych.

Tak więc, jeśli na moment dokonania rocznej korekty VAT jednostka nie zamknęła ksiąg rachunkowych i nie sporządziła jeszcze sprawozdania finansowego za 2024 r., to skutki korekty VAT naliczonego za 2024 r. wykaże w księgach rachunkowych 2024 r. (odmiennie niż dla celów podatku dochodowego, bowiem podatkowo korekta zostaje ujęta w miesiącu złożenia deklaracji VAT, w której wykazano roczną korektę VAT). Zapisy księgowe mogą być następujące:

a) korekta zwiększająca kwotę VAT podlegającą odliczeniu (korekta "in plus"):

- Wn konto 22-1 "VAT naliczony i jego rozliczenie" (w analityce: VAT do rozliczenia w kolejnym miesiącu),
- Ma konto 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne";

b) korekta zmniejszająca kwotę VAT podlegającą odliczeniu (korekta "in minus"):

- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
- Ma konto 22-1.

Zwróćmy jednak uwagę, że w sytuacji gdyby roczna korekta VAT nie stanowiła - w ocenie jednostki - wartości istotnej, to za dopuszczalne należałoby uznać uproszczenie polegające na ujęciu tej korekty w miesiącu złożenia deklaracji podatkowej, w której wykazano korektę VAT naliczonego, czyli tak jak dla celów podatku dochodowego.

4.5. Rozliczenie ulgi na złe długi w VAT - w księgach wierzyciela

Posiadamy należności, od których zamierzamy zastosować ulgę na złe długi w zakresie VAT. Jak ująć taką ulgę w księgach rachunkowych oraz jak następnie dokonać jej rozliczenia?

Choć kwestii dotyczącej sposobu ewidencji korekty VAT należnego nie rozstrzyga ustawa o rachunkowości, w praktyce przyjmuje się - co potwierdziło Ministerstwo Finansów w odpowiedzi z 14 marca 2013 r. na pytanie naszego Wydawnictwa - iż kwotę tej korekty do czasu rozliczenia lub odpisania ujmuje się na wyodrębnionym koncie rozrachunkowym lub na koncie rozliczeń międzyokresowych. Może to przebiegać następującym zapisem:

- Wn konto 22-2 "Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu VAT należnego",
- Ma konto zespołu 2, np. konto 24-9 "Pozostałe rozrachunki - inne" lub odpowiednie konto analityczne do konta 22 "Rozrachunki publicznoprawne", lub konto 65-1 "Inne rozliczenia międzyokresowe".

Decyzję w tej kwestii podejmuje kierownik jednostki i zapisuje w zasadach (polityce) rachunkowości.

Jeżeli następnie należność zostanie częściowo uregulowana, kwotę VAT należnego zwiększa się w odniesieniu do tej części księgując zwiększenie VAT należnego zapisem odwrotnym do dokonanego wcześniej:

- Wn konto zespołu 2, np. konto 24-9 lub odpowiednie konto analityczne do konta 22, lub konto 65-1,
- Ma konto 22-2.

Natomiast w sytuacji, gdy należność objęta ulgą na złe długi zostanie uznana za nieściągalną, kwota wynikająca z korekty VAT należnego zostanie odpisana na pozostałe przychody operacyjne, zapisem:

- Wn konto zespołu 2, np. konto 24-9 lub odpowiednie konto analityczne do konta 22, lub konto 65-1,
- Ma konto 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne".