Egzekwowanie zaległości podatkowych od 25 marca 2024 r.

Urzędom skarbowym łatwiej będzie dochodzić zapłaty należności publicznoprawnych w trybie egzekucji administracyjnej. Mają to zapewnić m.in. nowa definicja wynagrodzenia, uregulowanie zasad prowadzenia egzekucji pauliańskiej, rozszerzenie zakresu informacji uzyskiwanych od banków. Nowe regulacje ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wejdą w życie 25 marca 2024 r.

Definicja pensji

Zajęcie wynagrodzenia za pracę to jeden ze środków egzekucyjnych stosowanych przez urzędy skarbowe w toku prowadzonych postępowań egzekucyjnych.

Obecnie na potrzeby tych postępowań przez "wynagrodzenie" rozumie się wynagrodzenia oraz niewyłączone spod egzekucji inne świadczenia pieniężne związane z pracą lub funkcją wykonywaną przez dłużnika na podstawie stosunku pracy oraz innej podstawie, jeżeli z tego tytułu otrzymuje on okresowe świadczenia pieniężne. Po nowelizacji ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji pojęcie "wynagrodzenia" będzie obejmowało również świadczenia pieniężne przysługujące z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, wypłacane przez pracodawcę w okresie zatrudnienia, a także w okresie 12 miesięcy od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Wyeliminuje to konieczność dokonywania odrębnie zajęć egzekucyjnych wierzytelności ze stosunku pracy oraz ze świadczeń wypłacanych dłużnikowi przez pracodawcę. Wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w Kodeksie pracy. Świadczenie pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wypłacane przez pracodawcę będzie podlegało egzekucji w zakresie określonym w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Egzekucja po skardze

Przedmiotem nowelizacji są także regulacje dotyczące prowadzenia tzw. egzekucji pauliańskiej.

Skarga pauliańska to instytucja prawa cywilnego - powództwo o uznanie za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela czynności dokonanej przez dłużnika, np. przekazania nieruchomości osobie trzeciej w darowiźnie, udaremniającej dochodzenie długu. Wierzyciel, względem którego czynność prawna dłużnika została uznana za bezskuteczną, może z pierwszeństwem przed wierzycielami osoby trzeciej dochodzić zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika albo do niego nie weszły. Możliwość wykorzystania skargi pauliańskiej w dochodzeniu zaległości podatkowych była przez lata kwestionowana. Trybunał Konstytucyjny ostatecznie jednak uznał za zgodne z ustawą zasadniczą stosowanie skargi pauliańskiej przez organy podatkowe (wyrok z dnia 18 kwietnia 2018 r., sygn. akt K 52/16).

Omawiana nowelizacja reguluje zasady prowadzenia egzekucji z przedmiotu korzyści uzyskanej w wyniku czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela. Wierzyciel będzie przekazywał do organu egzekucyjnego na etapie wszczęcia postępowania egzekucyjnego, tj. wraz z wnioskiem egzekucyjnym i tytułem wykonawczym, dane podmiotu niebędącego dłużnikiem, który uzyskał korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela, jeżeli zgodnie z odrębnymi przepisami czynność ta została uznana za bezskuteczną wobec tego wierzyciela, a także informacje o składniku majątkowym tego podmiotu, do którego może być skierowana egzekucja. Podstawą prowadzenia egzekucji z rzeczy lub prawa majątkowego tego podmiotu będzie tytuł wykonawczy wystawiony na dłużnika, a w przypadku egzekucji z nieruchomości - kolejny tytuł wykonawczy.

Majątek małżonków

Nowe regulacje wprowadzają także usprawnienia w zakresie prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego małżonków.

Banki są obecnie zobowiązane przekazać, na żądanie organu egzekucyjnego, informacje dotyczące dłużnika m.in. posiadanych rachunków, ich liczby, obrotów i stanów, zawartych umów kredytowych lub umów pożyczki, obrotu wydawanymi przez banki certyfikatami depozytowymi lub innymi papierami wartościowymi, obrotu nabytymi za pośrednictwem banków akcji lub obligacji Skarbu Państwa. Nowe przepisy umożliwią uzyskanie takich danych także o małżonku dłużnika, jeżeli odpowiedzialność dłużnika za dochodzoną należność pieniężną wraz z odsetkami za zwłokę obejmuje majątek osobisty dłużnika oraz majątek wspólny jego i małżonka.

Organ egzekucyjny i wierzyciel będą mogli ponadto pozyskać informacje o małżeńskim ustroju majątkowym dłużnika. Będą mogli żądać od dłużnika lub jego małżonka przekazania informacji dotyczących małżeńskiego ustroju majątkowego, a w przypadku istnienia wspólności majątkowej - danych małżonka oraz informacji o składnikach majątku wspólnego, jeżeli odpowiedzialność dłużnika obejmuje jego majątek osobisty i majątek wspólny. Organ egzekucyjny i wierzyciel będą jednak mogli żądać tych danych jedynie w zakresie niezbędnym do wszczęcia lub prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego.

Koszty egzekucyjne

Uproszczone zostaną zasady naliczania kosztów egzekucyjnych.

Obecnie opłaty manipulacyjnej nie uiszcza się m.in., gdy należność pieniężna, odsetki za zwłokę i koszty upomnienia zostaną zapłacone lub umorzone w całości przed wszczęciem egzekucji administracyjnej. Zmieniony przepis przewiduje, że opłaty manipulacyjnej uniknie się, jeżeli obowiązek zapłaty należności pieniężnej, odsetek za zwłokę i kosztów upomnienia wygaśnie w całości przed wszczęciem egzekucji administracyjnej. Pozwoli to wyeliminować wątpliwości dotyczące zapłaty opłaty manipulacyjnej, gdy obowiązek uiszczenia dochodzonej należności wygaśnie nie w wyniku zapłaty lub umorzenia, a np. zaliczenia nadpłaty lub zwrotu podatku.

Uproszczone zostaną zasady naliczania opłat egzekucyjnych. Organ egzekucyjny będzie pobierał opłatę egzekucyjną w wysokości 10% środków pieniężnych wyegzekwowanych na należność pieniężną, odsetki na dzień wyegzekwowania i koszty upomnienia. Maksymalna wysokość opłaty egzekucyjnej wyniesie (tak jak obecnie) 40.000 zł odrębnie dla każdego tytułu wykonawczego. W przypadku zapłaty należności pieniężnej, odsetek za zwłokę lub kosztów upomnienia organowi egzekucyjnemu lub wierzycielowi po wszczęciu egzekucji administracyjnej zostanie pobrana opłata egzekucyjna w wysokości 5% uzyskanych w ten sposób środków pieniężnych na należność pieniężną, odsetki na dzień zapłaty i koszty upomnienia. Maksymalna wysokość tej opłaty będzie mogła wynieść 20.000 zł odrębnie dla każdego tytułu wykonawczego.

Do postępowań egzekucyjnych wszczętych i niezakończonych przed 25 marca 2024 r. będą, co do zasady, stosowane przepisy dotychczasowe. Szczegółowe regulacje wynikają z art. 11 i nast. ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji... (Dz. U. poz. 556).