Sprawozdania finansowe stowarzyszeń i fundacji

Wzór sprawozdania finansowego z załącznika nr 6 do ustawy o rachunkowości jest przeznaczony dla określonych organizacji pozarządowych, w tym stowarzyszeń i fundacji. Jednostki te nie mogą sporządzać sprawozdań finansowych według załącznika nr 4 ani nr 5.

Dla kogo sprawozdanie finansowe według załącznika nr 6 do ustawy?

Sprawozdanie finansowe według wzoru z załącznika nr 6 do ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2023 r. poz. 120 ze zm.) sporządzają jednostki, o których mowa w art. 3 ust. 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2024 r. poz. 1491 ze zm.), z wyjątkiem spółek kapitałowych, oraz jednostki, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1 i pkt 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Art. 3 ust. 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie definiuje organizacje pozarządowe - jako niebędące jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy o finansach publicznych lub przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi, bankami i spółkami prawa handlowego będącymi państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi, niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia.

Z kolei w art. 3 ust. 3 pkt 1 i pkt 2 wymienionej ustawy wskazuje się prowadzące działalność pożytku publicznego:

• osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego,
• stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego.

Działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w art. 4 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Zgodnie z art. 46 ust. 6, art. 47 ust. 5, art. 48 ust. 6 ustawy o rachunkowości jednostki, które mają prawo do sporządzenia sprawozdania finansowego zgodnie z załącznikiem nr 6 do ustawy, mogą również sporządzić bilans, rachunek zysków i strat oraz informację dodatkową w zakresie ustalonym w załączniku nr 1 do ustawy, czyli według podstawowego wzoru. Zatem jest dla nich przewidziany wzór z załącznika nr 6 lub załącznika nr 1 - decyzję w tej sprawie podejmuje kierownik jednostki (z żadnego przepisu ustawy o rachunkowości nie wynika, by miał by to być organ zatwierdzający, co wskazano wprost przy uproszczeniach sprawozdawczych dla innych jednostek; nie ustanowiono tego też w przepisach ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie).

Co ważne, jednostki, dla których przeznaczony jest załącznik nr 6 do ustawy o rachunkowości, nie mogą sporządzić sprawozdania finansowego według załącznika nr 4 (dla jednostek mikro) lub nr 5 (dla jednostek małych). Wynika to wprost z nowego art. 49c ust. 3 pkt 2 i pkt 3 ustawy o rachunkowości. Mimo że jednostki te mogą być jednostkami mikro lub małymi (jeśli spełnią kryteria przywołane odpowiednio w nowym art. 3 ust. 1 pkt 1a lub art. 3 ust. 1 pkt 1b ustawy o rachunkowości), a więc ich kierownik jednostki może przyjąć uproszczenia w zakresie ewidencji i wyceny przewidziane dla tych jednostek (nowe: art. 3 ust. 6, art. 28 ust. 4a, art. 28b, art. 37 ust. 10, art. 7 ust. 2b i ust. 2c, art. 32 ust. 7 i ust. 8, art. 39 ust. 6 i ust. 7) - ich organ zatwierdzający nie może podjąć decyzji o wyborze wzoru sprawozdania finansowego dla jednostki mikro lub małej.

Mogą powstać wątpliwości odnośnie tego, czy sprawozdanie finansowe jednostek, które mają prawo do skorzystania ze wzoru określonego w załączniku nr 6 do ustawy o rachunkowości, obejmuje zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym i rachunek przepływów pieniężnych. Z nowego brzmienia art. 45 ust. 3 ustawy o rachunkowości wynika m.in., że sprawozdanie finansowe jednostki innej niż jednostka mikro i jednostka mała oraz jednostka, o której mowa w art. 80 ust. 4 tej ustawy, obejmuje zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunek przepływów pieniężnych. Jak wskazano wcześniej, jednostki, które mogą sporządzać sprawozdanie finansowe zgodnie z załącznikiem nr 6 do ustawy o rachunkowości, nie mogą przygotowywać sprawozdania finansowego dla jednostek mikro i małych, ale mogą stosować inne uproszczenia przewidziane dla tych jednostek. Moim zdaniem przepis ten należy rozumieć w ten sposób, że jeśli jednostki, które mogą sporządzać sprawozdanie finansowe zgodnie z załącznikiem nr 6 do ustawy, nie spełniają kryteriów dla mikro lub jednostki małej, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1a lub art. 3 ust. 1 pkt 1b ustawy, to muszą sporządzić zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunek przepływów pieniężnych - zarówno gdy sporządzają sprawozdanie finansowe według załącznika nr 1 do ustawy, jak i gdy stosują załącznik nr 6 do ustawy. O potwierdzenie tego stanowiska nasze Wydawnictwo wystąpiło do Ministerstwa Finansów.

Warto przypomnieć, że przywołane nowe brzmienia przepisów ustawy o rachunkowości mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się po dniu 31 grudnia 2023 r.

Trzeba zaznaczyć, że zgodnie z art. 10a ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie organizacje pozarządowe, z wyłączeniem spółek kapitałowych, oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 pkt 2 tej ustawy mogą prowadzić uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów, gdy spełnią następujące warunki:

1) działają w sferze zadań publicznych określonych w art. 4 ust. 1 tej ustawy,

2) nie prowadzą działalności gospodarczej,

3) nie posiadają statusu organizacji pożytku publicznego,

4) osiągają przychody wyłącznie z tytułów wymienionych w art. 10a ust. 1 tej ustawy,

5) w roku poprzedzającym rok wyboru prowadzenia takiej ewidencji osiągnęły przychody wyłącznie z tytułów, o których mowa w pkt 4, w wysokości nieprzekraczającej 1.000.000 zł (od 2025 r.; w 2024 r. obowiązywał limit 100.000 zł),

6) decyzję w sprawie prowadzenia takiej ewidencji podejmie organ zatwierdzający w rozumieniu przepisów o rachunkowości.

Jednostki, które prowadzą uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów w danym roku (zamiast ksiąg rachunkowych), nie sporządzają sprawozdania finansowego za ten rok.

Sprawozdanie finansowe według wzoru z załącznika nr 6 do ustawy

Bilans według załącznika nr 6 do ustawy o rachunkowości zawiera jedynie główne pozycje - aktywa trwałe (wartości niematerialne i prawne, rzeczowe aktywa trwałe, należności długoterminowe, inwestycje długoterminowe, długoterminowe rozliczenia międzyokresowe), aktywa obrotowe (zapasy, należności krótkoterminowe, inwestycje krótkoterminowe, krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe) oraz należne wpłaty na fundusz statutowy, a po stronie pasywów - fundusz własny (fundusz statutowy, pozostałe fundusze, zysk/strata z lat ubiegłych, zysk/strata netto), zobowiązania i rezerwy na zobowiązania (rezerwy na zobowiązania, zobowiązania długoterminowe, zobowiązania krótkoterminowe, rozliczenia międzyokresowe). Przy jego sporządzaniu trzeba pamiętać o tym, że metodyka wypełniania poszczególnych pozycji jest taka sama jak przy wzorze z załącznika nr 1 do ustawy, tylko prezentowane są one z mniejszą szczegółowością.

W rachunku zysków i strat według wzoru z załącznika nr 6 do ustawy o rachunkowości w osobnych pozycjach prezentowane są przychody i koszty:

• nieodpłatnej działalności pożytku publicznego,
• odpłatnej działalności pożytku publicznego,
• pozostałej działalności statutowej,
• działalności gospodarczej,

a następnie koszty ogólnego zarządu, pozostałe przychody i koszty operacyjne oraz przychody i koszty finansowe i podatek dochodowy.

O tym, co uważa się za nieodpłatną i odpłatną działalność pożytku publicznego, stanowią art. 7-8 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Nieodpłatna działalność statutowa to działalność prowadzona przez organizacje pozarządowe i podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 wymienionej ustawy w sferze zadań publicznych wskazanych w art. 4 tej ustawy, za które nie pobierają one wynagrodzenia. Z kolei działalnością odpłatną jest działalność statutowa, za którą takie wynagrodzenie jest pobierane, a także sprzedaż wytworzonych towarów lub świadczenie usług w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych oraz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym na zasadach określonych ustawami normującymi te obszary. Do odpłatnej działalności pożytku publicznego zalicza się również sprzedaż przedmiotów darowizny. Przychody z pozostałej działalności statutowej to przychody z realizacji celów zapisanych w statucie organizacji pozarządowej, niemieszczących się w katalogu zadań publicznych zawartych w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Przychody i koszty działalności gospodarczej obejmują przychody i koszty wynikające z działalności poza sferą działań publicznych. W sytuacjach określonych w art. 9 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie za działalność gospodarczą może zostać uznana także odpłatna działalność pożytku publicznego.

Informacja dodatkowa według załącznika nr 6 do ustawy o rachunkowości powinna zawierać nieobjęte bilansem oraz rachunkiem zysków i strat informacje i objaśnienia niezbędne do oceny gospodarki finansowej organizacji według listy określonej w tym załączniku.