Właściwość umowna sądu
Zamierzam rozliczyć się z moją byłą żoną i w drodze umowy dokonać podziału naszego majątku dorobkowego, który powstał w okresie naszego małżeństwa. Chciałbym w umowie zamieścić zapis, w myśl którego wszelkie ewentualne spory wynikające z tej umowy rozstrzygać będzie sąd rejonowy właściwy według mojego miejsca zamieszkania. Czy można skorzystać z takiego rozwiązania?
TAK, choć z pewnymi ograniczeniami. Mówiąc o właściwości sądu można wyróżnić właściwość rzeczową oraz właściwość miejscową sądu. Właściwość rzeczowa wskazuje, które rodzaje spraw rozstrzyga w pierwszej instancji sąd rejonowy, a które sąd okręgowy. Natomiast właściwość miejscowa określa, z którego okręgu sąd właściwy rzeczowy jest władny rozstrzygnąć sprawę. Jest to o tyle istotne, że strony nie mogą zmienić właściwości rzeczowej sądu, a jedynie - w pewnym zakresie - właściwość miejscową. Czytelnik nie może zatem we wspomnianej umowie wskazać, że dla wszystkich sporów właściwy będzie sąd rejonowy.
Zgodnie z art. 46 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. z 2024 r. poz. 1568) strony mogą umówić się na piśmie o poddanie sądowi pierwszej instancji, który według ustawy nie jest miejscowo właściwy, sporu już wynikłego lub sporów mogących w przyszłości wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego. Jeśli dojdzie do wyboru sądu w powyższym trybie, wybrany sąd będzie wyłącznie właściwy, o ile strony nie postanowiły inaczej lub o ile powód nie złożył pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Ponadto strony mogą ograniczyć umową pisemną prawo wyboru powoda pomiędzy kilku sądami właściwymi dla takich sporów. Co ważne, strony nie mogą jednak zmieniać właściwości wyłącznej, tj. właściwości miejscowej dla spraw określonych w art. 38-42 K.p.c. oraz w innych przepisach, które wskazują na właściwość wyłączną.
