Istotne sprawy dla płatników wyjaśnione przez ZUS
Niejednokrotnie wielu płatników ma wątpliwości przy stosowaniu przepisów dotyczących ubezpieczeń i składek w ZUS. O zajęcie stanowiska często występują do organu rentowego. Ten wyjaśnia w wydanych przez siebie interpretacjach nurtujące ich kwestie, wskazując na odpowiednie przepisy.
Spółka zawarła umowę z firmą medyczną, w ramach której umożliwiła m.in. członkom zarządu pełniącym w niej odpłatnie funkcje na podstawie powołania (i podlegającym z tego tytułu ubezpieczeniu zdrowotnemu) zakup świadczeń medycznych. Część miesięcznej składki z tego tytułu finansuje spółka, a pozostałą jej część członek zarządu. Odpowiednie zapisy w tej kwestii wprowadzono do regulaminu wynagradzania. Czy wartość tego świadczenia w części finansowanej przez spółkę będzie podlegała składce zdrowotnej?
TAK. Świadczenie, o którym mowa w pytaniu, przekazane członkom zarządu spółki będzie podlegało składce zdrowotnej.
Z podstawy wymiaru składek ZUS wyłączone są m.in. korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług. Wynika to z § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia MPiPS w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2025 r. poz. 316), zwanego rozporządzeniem składkowym.
Oddział ZUS w Gdańsku w interpretacji z dnia 30 czerwca 2025 r., znak DI/100000/43/441/2025, przypomniał, że odpłatne pełnienie funkcji członka zarządu w spółce na podstawie powołania nie stanowi tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Osoby sprawującej taką funkcję nie zgłasza się więc do tych ubezpieczeń. Osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie, podlegają tylko obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, co wynika z art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.).
ZUS zwrócił uwagę, że w stosunku do ww. osób nie mają zastosowania przepisy rozporządzenia składkowego. Brak jest zatem podstaw prawnych do stosowania przepisów zawartych w tym akcie w sytuacji, gdy dana osoba nie mieści się w katalogu podmiotów uprawnionych do skorzystania z wyłączenia składkowego w nim przewidzianego.
Pracodawca w ramach zawartego porozumienia planuje wypłacić pracownikowi dobrowolną odprawę niewynikającą z przepisów prawa ani regulaminu wynagradzania obowiązującego w jego firmie. Jej wypłata będzie miała ścisły związek z ustaniem stosunku pracy i będzie rekompensować pracownikowi utratę zatrudnienia. Czy będzie ona zwolniona ze składek na podstawie § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia składkowego?
TAK. Jeśli pracodawca dobrowolnie wypłaci pracownikowi odprawę z tytułu rozwiązania z nim stosunku pracy, to nie uwzględni mu takiego świadczenia w podstawie wymiaru składek.
Podstawy wymiaru składek ZUS nie stanowią m.in. odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę. Zwolnienie ze składek wymienionych świadczeń określa § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia składkowego.
W interpretacji z dnia 9 lipca 2025 r., znak DI/100000/43/502/2025, Oddział ZUS w Gdańsku wyjaśnił, że omawiane zwolnienie składkowe zostało skonstruowane w sposób ogólny bez wskazywania konkretnych przepisów prawa pracy przyznających określone prawo do takich świadczeń. Jedynie przykładowo wymieniono w nim, że chodzi o ww. świadczenia. Należy więc przyjąć, że katalog takich świadczeń ma charakter otwarty, a wskazane w nim wyłączenie dotyczy nie tylko odpraw czy odszkodowań przysługujących na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących, ale również wynikających z porozumień negocjowanych ze związkami zawodowymi na poziomie zakładu pracy lub indywidualnych porozumień zawieranych ze zwalnianymi pracownikami w ramach obowiązującej zasady swobody umów. Jednakże ww. przepis znajduje zastosowanie tylko w przypadku, gdy wypłata np. odprawy pozostaje w bezpośrednim oraz nierozerwalnym związku z faktem wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, a ten warunek zostanie tu spełniony.
Osoba małoletnia rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej. Do dnia 18. urodzin nie będzie z firmy opłacała składek ZUS. Czy prawidłowo?
TAK. Osoba posiadająca wpis do CEIDG, będąca przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy - Prawo przedsiębiorców, podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jako osoba prowadząca działalność gospodarczą. Jednak, zgodnie z art. 15 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2025 r. poz. 1071), małoletni, którzy ukończyli 13 lat, mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Do ważności czynności prawnej, jak wynika z art. 17 K.c., przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.
Oddział ZUS w Lublinie w interpretacji z dnia 4 lipca 2025 r., znak DI/200000/43/628/2025, wskazał, że pełną zdolność do czynności prawnych posiada osoba pełnoletnia. Przepisy Kodeksu cywilnego regulujące zdolność do czynności prawnych mają znaczenie dla oceny, czy osoba nieposiadająca pełnej zdolności prawnej może uzyskać status przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów Prawa przedsiębiorców. Powyższe znajduje potwierdzenie m.in. w wyroku SA w Warszawie z dnia 22 kwietnia 2009 r., sygn. akt VI Ca 1083/08 SA, z którego wynika, iż prowadzenie działalności gospodarczej we własnym imieniu przez przedsiębiorcę wiąże się z dokonywaniem czynności prawnych przekraczających zakres wynikający z art. 14 § 2 K.c. i wymaga posiadania przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną pełnej zdolności do czynności prawnych.
Oznacza to, że od momentu rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej do dnia uzyskania pełnoletności małoletni przedsiębiorca nie podlega ubezpieczeniom społecznym i nie ciąży na nim obowiązek opłacania na nie składek.
