Warunki odstąpienia od wymierzenia kary za wykroczenie drogowe
Policja zatrzymała mnie do kontroli drogowej. Zostałem ukarany mandatem karnym oraz punktami karnymi w związku z przekroczeniem prędkości. Starałem się przekonać funkcjonariusza do tego, aby mandatu nie nakładał. Policjant stwierdził jednak, że nie może odstąpić od nałożenia kary i musi wymierzyć ją zgodnie z obowiązującymi taryfikatorami. Czy faktycznie nie ma możliwości zaniechania ukarania w razie popełnienia wykroczenia drogowego bądź np. nałożenia mandatu w wysokości o połowę niższej niż przewiduje to taryfikator?
W przypadku wykroczeń istnieje możliwość odstąpienia od wymierzenia sprawcy kary. Chodzi o tzw. zasadę oportunizmu, określaną mianem zasady celowości. Prawo wykroczeń opiera się w pewnym sensie na założeniu, że popełnienie wykroczenia nie zawsze musi pociągać za sobą ukaranie sprawcy w postępowaniu sądowym bądź w postępowaniu mandatowym. W myśl art. 41 Kodeksu karnego (Dz. U. z 2025 r. poz. 734), w stosunku do sprawcy czynu (wykroczenia) można poprzestać na zastosowaniu pouczenia, zwróceniu uwagi, ostrzeżeniu lub na zastosowaniu innych środków oddziaływania wychowawczego.
Również w przepisach proceduralnych wspomniana zasada oportunizmu znajduje swój wyraz. Przewiduje się bowiem, że można odmówić wszczęcia postępowania, a wszczęte umorzyć, m.in. wtedy, gdy wobec sprawcy zastosowano środek oddziaływania w postaci pouczenia, zwrócenia uwagi lub ostrzeżenia, a środek ten jest wystarczającą reakcją na wykroczenie.
Jeśli natomiast funkcjonariusz Policji uznaje, że wspomniane pouczenie nie będzie wystarczające i zamierza ukarać w trybie mandatowym sprawcę wykroczenia, wówczas, nakładając mandat, musi stosować się do obowiązującego taryfikatora. W niektórych przypadkach przewiduje się sankcje w wysokości stałej - np. mandat w kwocie 100 zł za niekorzystanie z pasów bezpieczeństwa podczas jazdy, a w innych w sposób widełkowy, np. mandat w kwocie między 300 zł a 500 zł za niezachowanie przez kierującego pojazdem wymaganego minimalnego określonego w przepisach odstępu między pojazdem, którym kieruje, a pojazdem jadącym przed nim na tym samym pasie ruchu (podczas przejazdu autostradą i drogą ekspresową). W tym drugim przypadku Policjant ma zatem możliwość pewnego wpływu na wysokość kary.
Od ukarania za wykroczenie można czasem odstąpić stosując w miejsce kary inne środki pozakarne.
