Przepisy Kodeksu pracy - oprócz urlopu wypoczynkowego - przewidują możliwość skorzystania przez pracownika z różnego rodzaju urlopów oraz zwolnień od pracy (na zasadach określonych w przepisach dotyczących tych uprawnień), w tym m.in. z urlopu bezpłatnego, z urlopu opiekuńczego (art. 1731 K.p.), ze zwolnienia od pracy na dziecko do lat 14 (art. 188 K.p.), a także ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej (art. 1481 K.p.). Przy czym te dwa ostatnie przysługują w wymiarze 2 dni albo co do zasady 16 godzin (dla zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy - wymiar godzinowy ustala się proporcjonalnie do wymiaru etatu).
W praktyce udzielając ww. urlopów i zwolnień od pracy powstały pytania, czy udziela się ich na doby pracownicze (24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy), czy na doby kalendarzowe (od godz. 000 do godz. 2400 w danym dniu)?
W stanowisku udostępnionym naszemu Wydawnictwu 28 listopada 2024 r., Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wyjaśniło, że: "(...) Przepisy Kodeksu pracy regulujące ww. uprawnienia nie wskazują, że dotyczą one dni kalendarzowych.
W ocenie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ww. urlopów lub zwolnień od pracy udziela się na dni pracy, w wymiarze godzinowym, w jakim pracownik miałby pracować zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy w danym dniu (dobie pracowniczej) liczonym od momentu rozpoczęcia pracy. Wyjątkiem są przypadki udzielania zwolnień od pracy z art. 1481 oraz art. 188 Kodeksu pracy, w których na wniosek pracownika zwolnienia są udzielane godzinowo (...)".
Stanowisko to podzielił Główny Inspektorat Pracy w piśmie z 30 stycznia 2025 r. (znak GIP-GBI.0701.4.2025.3) będącym odpowiedzią na pytanie naszego Wydawnictwa. Czytamy w nim, że: "(...) Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów Kodeksu pracy nie jest jednoznaczne, w jaki sposób należy rozumieć pojęcie »dnia«, używane w ww. przepisach Kodeksu pracy (z wyjątkiem art. 174 Kodeksu pracy, który wprawdzie nie posługuje się pojęciem dnia, ale pojęciem okresu urlopu, który z natury rzeczy obejmuje przedział czasu »od dnia do dnia«). Kwestia ta budzi wątpliwości i rozbieżności w doktrynie i w praktyce.
Ze względu na charakter i cel tych urlopów i zwolnień od pracy - porównywalny do urlopu wypoczynkowego - należałoby przyjąć, że udzielając pracownikom ww. urlopów i zwolnień od pracy przez analogię należałoby stosować wykładnię przyjętą przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 listopada 2010 r. (II PK 116/10, LEX). W wyroku tym (dot. urlopu wypoczynkowego) SN orzekł, że »o początku urlopu decyduje rozkład czasu pracy pracownika. W konsekwencji znaczenie ma początek kolejnej doby pracowniczej, a nie ta sama doba kalendarzowa.«. Tym samym, przy udzielaniu pracownikom ww. urlopów i zwolnień od pracy pojęcie »dnia« należałoby utożsamiać z pojęciem doby (pracowniczej), zdefiniowanym w art. 128 § 3 pkt 1 Kodeksu pracy, a nie z dniem kalendarzowym. (...)".