Pełnoetatowy pracownik zatrudniony w systemie równoważnego czasu pracy miał zaplanowaną pracę w poniedziałek od 700 do 1700, a we wtorek od 1000 do 1800. Z uwagi na szczególne potrzeby pracodawcy, we wtorek rozpoczął jednak pracę o 700 i pracował do 1800. Jak należało zrekompensować czas pracy przypadający we wtorek pomiędzy 700 a 1000?
Zgodnie z art. 129 § 1 K.p., czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, co do zasady nieprzekraczającym 4 miesięcy. W systemie równoważnego czasu pracy, którym objęty jest pracownik z pytania, dobowy wymiar czasu pracy może być przedłużony maksymalnie do 12 godzin, a w celu zachowania prawidłowego w przyjętym okresie rozliczeniowym (nieprzekraczającym co do zasady 1 miesiąca) nominału, przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy (art. 135 § 1 K.p.).
Jeśli pracownik wykonuje pracę ponad obowiązujące go normy czasu pracy, a także ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obwiązującego go systemu i rozkładu czasu pracy, to praca taka stanowi pracę nadliczbową. Jest ona dopuszczalna w przypadkach, o których mowa w art. 151 § 1 K.p., np. w razie wystąpienia szczególnych potrzeb pracodawcy. Wyróżnia się następujące rodzaje godzin nadliczbowych:
- dobowe, przypadające w ramach doby pracowniczej, czyli 24 kolejnych godzin, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (art. 128 § 3 pkt 1 K.p.); są one skutkiem przekroczenia normy dobowej/przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy,
- średniotygodniowe, wynikające z przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Za pracę nadliczbową pracownikowi przysługuje rekompensata finansowa w wysokości i na zasadach określonych w art. 1511 § 1-2 K.p., co prezentujemy w tabeli:
| nadgodziny dobowe | nadgodziny średniotygodniowe | ||||
| normalne wynagrodzenie | normalne wynagrodzenie | ||||
dodatek w wysokości:
|
dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia, chyba że przekroczenie przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku w wysokości określonej w art. 1511 § 1 K.p. (art. 1511 § 2 K.p.) | ||||
Z pytania wynika, że dodatkowa praca przypadająca w kalendarzowy wtorek od 700 do 1000 nie miała miejsca w żadnej dobie pracowniczej, gdyż poniedziałkowa doba zakończyła się o 700 we wtorek, a wtorkowa doba rozpoczęła się o 1000 we wtorek. Przypadła więc ona w tzw. przestrzeni międzydobowej generując godziny nadliczbowe średniotygodniowe (por. stanowisko MPiPS udostępnione naszemu Wydawnictwu 20 listopada 2013 r.), za które pracownik - z upływem okresu rozliczeniowego - nabędzie/nabył prawo do 100% dodatku do wynagrodzenia.
| Ważne: Godziny nadliczbowe wynikające z przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy pracodawca ustala i rozlicza z upływem okresu rozliczeniowego. |
Zamiast dodatku, w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych, pracodawca może udzielić pracownikowi czasu wolnego od pracy:
- w tym samym wymiarze, na pisemny wniosek pracownika,
- w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych nadgodzin (bez wniosku pracownika), najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, bez obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy; w doktrynie podkreśla się jednak, że: "(...) w taki sposób może zostać zrekompensowana jedynie praca stanowiąca przekroczenie dobowego czasu pracy. Nadgodziny średniotygodniowe rozliczane są po zakończeniu okresu rozliczeniowego, zatem nie ma możliwości ich zrekompensowania w ten sposób. (...)" (por. K. Stefański w: Kodeks pracy. Komentarz. Tom II. Art. 94-3045, wyd. VII, red. K. W. Baran, Warszawa 2025, art. 1512, źródło: SIP Lex).