Wypłata praw majątkowych ze stosunku pracy członkom rodziny zmarłego pracownika
W wyniku śmierci pracownika spółka z o.o. jest zobowiązana wypłacić jego małżonce oraz synowi uprawnionemu do renty rodzinnej ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop. Czy od kwoty tego ekwiwalentu powinna pobrać PIT? Kiedy kwotę ekwiwalentu ma prawo zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów?
Ekwiwalent za niewykorzystany urlop po zmarłym pracowniku jest jednym ze świadczeń przysługujących członkom najbliższej rodziny zmarłego i jego wypłata generalnie rodzi przychód z praw majątkowych, który podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Do obliczenia i pobrania zaliczki na podatek od kwoty tego ekwiwalentu zobowiązany jest zakład pracy zmarłego pracownika.
U pracodawcy zmarłego pracownika świadczenia pieniężne wchodzące do praw majątkowych ze stosunku pracy są kosztem uzyskania przychodu, pod warunkiem, że zostały wypłacone lub postawione do dyspozycji.
Z dniem śmierci pracownika, stosownie do art. 631 § 2 Kodeksu pracy, prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą po śmierci pracownika, w równych częściach, na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W razie braku osób spełniających wskazane kryteria, prawa majątkowe z wygasłego stosunku pracy wchodzą do spadku po zmarłym pracowniku i podlegają dziedziczeniu na zasadach ogólnych. Prawa majątkowe, gdy wejdą do masy spadkowej, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Zastosowanie mają wówczas przepisy o podatku od spadków i darowizn (art. 2 ust. 1 pkt 3 updof).
Należne małżonkowi bez względu na spełnienie warunku do uzyskania renty rodzinnej oraz pozostałym członkom rodziny po spełnieniu tego warunku prawa majątkowe wynikające ze stosunku pracy obejmują, szeroko rozumiane w literaturze przedmiotu i orzecznictwie, świadczenia z tytułu zawartego stosunku pracy, do których pracownik nabył prawo za życia, a nie zostały one spełnione przez pracodawcę do chwili jego śmierci. Podstawą tych uprawnień mogą być zarówno przepisy wszelkich aktów należących do źródeł prawa pracy, o których mowa w art. 9 § 1 K.p., jak również czynności prawne stron zawierających stosunek pracy lub dokonywane w trakcie jego trwania.
Prawem majątkowym ze stosunku pracy jest więc wynagrodzenie za wykonaną pracę w szerokim znaczeniu, obejmujące przykładowo wynagrodzenie zasadnicze i dodatki do niego, wynagrodzenie za niewykonywanie pracy, wynagrodzenie należne w przypadkach zwolnień od pracy, świadczenia o charakterze deputatowym i ekwiwalenty pieniężne za nie, świadczenia kompensacyjne będące formą rekompensaty z tytułu dodatkowych kosztów poniesionych przez pracownika w związku ze świadczeniem pracy (należności z tytułu podróży służbowych, ryczałty za używanie własnego środka lokomocji), odszkodowania (np. z tytułu nieprawidłowego rozwiązania stosunku pracy, niewydania świadectwa pracy) oraz nagrody jubileuszowe i odprawy (np. emerytalne, rentowe, z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika).
Wypłata świadczenia lub postawienie do dyspozycji osobom uprawnionym, tj. małżonkowi i/lub innym członkom rodziny, powoduje w konsekwencji powstanie u nich przychodu z praw majątkowych, który na podstawie art. 18 updof podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Zakład pracy zmarłego, jako płatnik wypłacający lub stawiający do dyspozycji świadczenie wynikające z realizacji prawa majątkowego, jest zobowiązany do obliczenia i pobrania zaliczki na podatek dochodowy oraz odprowadzenia jej do urzędu skarbowego (art. 41 ust. 1 i art. 42 ust. 1 updof).
Należy pamiętać, że od należności ze stosunku pracy po ustaniu zatrudnienia z powodu śmierci pracownika, pracodawca nie nalicza składek z tytułu ubezpieczeń społecznych ani ubezpieczenia zdrowotnego. Świadczenia po zmarłym (prawa majątkowe) nie podlegają więc oskładkowaniu.
Do zakwalifikowania ekwiwalentu za niewykorzystany urlop po zmarłym pracowniku do kosztów uzyskania przychodów, zastosowanie znajduje art. 16 ust. 1 pkt 57 updop. Wynika z niego, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów niewypłaconych, niedokonanych lub niepostawionych do dyspozycji wypłat, świadczeń oraz innych należności z tytułów określonych w art. 12 ust. 1 i 6, art. 13 pkt 2 i 4-9 oraz w art. 18 updof.
Mając na uwadze powołany art. 16 ust. 1 pkt 57 updop, a contrario przyjmuje się, że należności stanowiące przychód z praw majątkowych, są kosztem uzyskania przychodów zakładu pracy zmarłego pracownika w dacie ich wypłaty lub postawienia do dyspozycji uprawnionym osobom.
