Powstanie przychodu w rozumieniu ustawy o PIT
Na gruncie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, przychodami - co do zasady - są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 1 updof). Wartość pieniężną świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń ustala się w sposób określony w art. 11 ust. 2-2b updof.
Zgodnie z ugruntowanym poglądem, dla celów podatku dochodowego, za nieodpłatne świadczenia uważa się wszelkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, a także te wszystkie zdarzenia, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy. Przysporzenie to może polegać na zwiększeniu majątku lub uniknięciu wydatku, jaki podatnik musiałby ponieść, aby uzyskać określone świadczenie.
Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 8 lipca 2014 r., sygn. akt K 7/13, przychodem podatkowym z tytułu otrzymania nieodpłatnego świadczenia jest realne i wymierne przysporzenie majątkowe, które zostało spełnione za zgodą pracownika oraz w jego interesie (a nie w interesie pracodawcy). Organy podatkowe akceptują stanowisko, że zamieszczone w tym wyroku wskazówki interpretacyjne mają zastosowanie również w stosunku do świadczeń dokonywanych na rzecz osób niebędących pracownikami (np. członków zarządu spółki). Każdy przypadek nieodpłatnego świadczenia wymaga jednak indywidualnej oceny na tle konkretnego stanu faktycznego.
Z pytania wynika, że spółka opłaca za swoich pracowników oraz członków zarządu składki członkowskie na rzecz Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa. Zatrudnianie osób z takimi uprawnieniami ma związek z prowadzoną przez spółkę działalnością. Jednak nie jest to równoznaczne z powstaniem po stronie spółki obowiązku opłacania składek za pracowników oraz członków zarządu z tytułu ich przynależności do określonej izby samorządu zawodowego.
Stosownie do unormowań ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budowlanych (Dz. U. z 2023 r. poz. 551), prawo wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie przysługuje wyłącznie osobom wpisanym na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego. Członek izby inżynierów budownictwa jest ustawowo zobowiązany do regularnego opłacania składek członkowskich (w przypadku nieuiszczania takich składek może zostać skreślony z listy członków). Zatem obowiązek opłacania składek członkowskich jest związany z konkretną osobą, a nie z jej pracodawcą, względnie z podmiotem, w którego organach zasiada.
W konsekwencji należy uznać, że świadczenie w postaci opłacania przez spółkę za pracownika lub członka zarządu składki członkowskiej na rzecz Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa leży głównie w interesie danej osoby oraz przynosi tej osobie realne i wymierne przysporzenie majątkowe (pozwala uniknąć wydatku, który musiałaby ponieść z własnych środków) i bez wątpienia następuje za jej zgodą.
Dlatego u pracownika lub członka zarządu, któremu spółka finansuje składkę członkowską na rzecz Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa, w momencie zapłaty tej składki powstaje przychód w rozumieniu ustawy o PIT, z tytułu otrzymania nieodpłatnych świadczeń.
Jeżeli beneficjentem omawianego świadczenia jest osoba zatrudniona w spółce na podstawie umowy o pracę - to wartość składki opłaconej na rzecz Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa, spółka (jako płatnik) powinna doliczyć do innych przychodów uzyskanych przez tę osobę w danym miesiącu ze stosunku pracy i od łącznej kwoty dochodu pobrać zaliczkę na podatek, obliczoną zgodnie z art. 32 updof.
W przypadku członka zarządu omawiane nieodpłatne świadczenie należy zakwalifikować do właściwego źródła przychodów - w zależności od stosunku prawnego, w ramach którego pełni on obowiązki w spółce. Przykładowo, jeżeli członek zarządu spółki z o.o. sprawuje funkcję wyłącznie na podstawie aktu powołania, to wartość składki opłaconej na rzecz Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa - spółka (jako płatnik) powinna doliczyć do innych przychodów uzyskanych przez tę osobę w danym miesiącu z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 7 updof i od łącznej kwoty dochodu pobrać zaliczkę na podatek, obliczoną zgodnie z art. 41 ust. 1 updof.
