Wysokości odpisów na ZFŚS i świadczenia urlopowego w 2024 r.

1.1. Odpis podstawowy na ZFŚS oraz jego zwiększenia

Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych, dalej Fundusz, tworzy się z corocznego odpisu podstawowego, naliczanego w stosunku do przeciętnej liczby zatrudnionych. Jego wysokość na jednego zatrudnionego ustala się jako określony procent przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą. Tak wynika z art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 998 ze zm.), dalej ustawy o Funduszu. W latach 2012-2023 wysokość odpisu ustalało się jednak w oparciu o przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej z innego roku niż poprzedni. Regulował to przepis wprowadzany do ustawy o Funduszu - ustawą o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na dany rok kalendarzowy/ustawą o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją ustawy budżetowej. Ustawa z dnia 16 stycznia 2024 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2024 (Dz. U. poz. 123) nie zawiera przepisu szczególnego w tym zakresie.

Prezes GUS w obwieszczeniu z dnia 16 lutego 2024 r. ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej, pomniejszone o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz chorobowe, w 2023 r. wyniosło 6.246,13 zł, a w drugim półroczu 2023 r. wyniosło 6.445,71 zł.

Przypominamy, że Fundusz tworzą pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty (art. 3 ust. 1 ustawy o Funduszu). Pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, tworzą Fundusz na wniosek zakładowej organizacji związkowej (art. 3 ust. 1c ustawy o Funduszu). Bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników Fundusz tworzą pracodawcy prowadzący działalność w formie jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych (art. 3 ust. 2 ustawy o Funduszu). Pozostali pracodawcy tworzą Fundusz fakultatywnie.

Wysokość odpisu podstawowego wynosi:

• 37,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, o którym mowa wyżej, na jednego zatrudnionego w "normalnych" warunkach, czyli w 2024 r. jest to kwota 2.417,14 zł (6.445,71 zł x 37,5%),
• 50% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, o którym mowa wyżej, na jednego pracownika wykonującego prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów o emeryturach pomostowych, dalej wykonujący prace szczególne, czyli w 2024 r. jest to kwota 3.222,86 zł (6.445,71 zł x 50%),
• 5%, 6%, 7% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, o którym mowa wcześniej, na jednego pracownika młodocianego odpowiednio w pierwszym, drugim, trzecim roku nauki, czyli w 2024 r. jest to kwota odpowiednio 322,29 zł (6.445,71 zł x 5%), 386,74 zł (6.445,71 zł x 6%), 451,20 zł (6.445,71 zł x 7%).

Wysokość odpisu podstawowego może być zwiększona o 6,25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, o którym mowa wcześniej, na każdą zatrudnioną osobę, w stosunku do której orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności oraz na każdego emeryta i rencistę, w tym także ze zlikwidowanego zakładu pracy uprawnionego do opieki socjalnej, czyli w 2024 r. - 402,86 zł (6.445,71 zł x 6,25%). Pracodawcy, którzy utworzyli zakładowy żłobek lub klub dziecięcy oraz przeznaczą na ten cel z odpisu podstawowego kwotę odpowiadającą 7,5 punktu procentowego tego odpisu mogą zwiększyć Fundusz na każdą zatrudnioną osobę o 7,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, o którym mowa wcześniej, pod warunkiem przeznaczenia całości tego zwiększenia na prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego, czyli w 2024 r. o 483,43 zł (6.445,71 zł x 7,5%).

Powyższe zasady ustalania wysokości odpisów i zwiększeń na Fundusz nie mają zastosowania do uczelni publicznych działających na podstawie przepisów o szkolnictwie wyższym i nauce oraz szkół i placówek objętych systemem oświaty w stosunku do nauczycieli podlegających przepisom Karty Nauczyciela (art. 5 ust. 8 ustawy o Funduszu).

Pracodawca dokonuje odpisów w ciągu roku w oparciu o przeciętną planowaną w danym roku kalendarzowym liczbę zatrudnionych, skorygowaną w końcu roku do faktycznej przeciętnej liczby zatrudnionych, obejmującą pracowników zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy (po przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy). Tak stanowi § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 marca 2009 r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych... (Dz. U. nr 43, poz. 349).

Pracodawca zatrudnia 80 pracowników w normalnych warunkach, w tym 68 na cały etat, 8 na 3/4 etatu i 4 na 1/2 etatu, 28 pracowników wykonujących prace szczególne w pełnym wymiarze czasu pracy oraz 4 pracowników młodocianych w pierwszym roku nauki (od września 2024 r. - w drugim roku nauki). W bieżącym roku pracodawca nie planuje dokonywać żadnych zmian kadrowych.

Do 31 maja 2024 r. pracodawca jest zobowiązany przekazać na rachunek Funduszu kwotę nie niższą niż 206.488,36 zł, co wynika z wyliczenia:

• (68 pracowników x 1 etat + 8 pracowników x 3/4 etatu + 4 pracowników x 1/2 etatu) = 76 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty; 76 etatów x 2.417,14 zł = 183.702,64 zł,
• 28 pracowników x 1 etat x 3.222,86 zł = 90.240,08 zł,
• [(4 pracowników młodocianych x 322,29 zł) x 8/12] + [(4 pracowników młodocianych x 386,74 zł) x 4/12] = 1.375,09 zł,
• 75% x (183.702,64 zł + 90.240,08 zł + 1.375,09 zł) = 206.488,36 zł.

Zwracamy uwagę! Pracodawca nieprowadzący działalności w formie jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych może dowolnie kształtować wysokość odpisu na Fundusz bądź zrezygnować z jego tworzenia. Dokonuje tego wprowadzając - po uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową - w aktach prawa wewnątrzzakładowego stosowne postanowienie w tej sprawie. Pracodawca nieobjęty układem zbiorowym pracy, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, ewentualne zmiany wysokości odpisu na Fundusz lub postanowienia o jego nietworzeniu przed wprowadzeniem do regulaminu wynagradzania uzgadnia z przedstawicielem wybranym przez pracowników do reprezentowania ich interesów. Tak wynika z art. 4 ustawy o Funduszu.

1.2. Ustalenie wysokości świadczenia urlopowego

Pracodawcy spoza sfery budżetowej, zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, mogą tworzyć Fundusz lub mogą wypłacać świadczenie urlopowe (art. 3 ust. 3 ustawy o Funduszu). Jeżeli pracodawca wypłaca pracownikom świadczenie urlopowe, o którym mowa w ustawie o Funduszu, to jego wysokość nie może przekroczyć wysokości odpisu podstawowego, odpowiedniego do rodzaju zatrudnienia pracownika. Ponadto ustala je - z wyłączeniem pracowników młodocianych - proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika (art. 3 ust. 4 ustawy o Funduszu). Kwota świadczenia urlopowego dla pracownika młodocianego odpowiada wysokości odpisu podstawowego naliczonego w zależności od roku nauki.

Świadczenie urlopowe wypłaca pracodawca raz w roku każdemu pracownikowi korzystającemu w danym roku kalendarzowym z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. Jego wypłata następuje nie później niż w ostatnim dniu poprzedzającym rozpoczęcie ww. urlopu (art. 3 ust. 5 i 5a ustawy o Funduszu).

W świetle powyższego, wysokość świadczenia urlopowego w 2024 r. (odpowiadającego wysokości odpisu podstawowego na Fundusz) dla pracownika:

• zatrudnionego w "normalnych" warunkach, w pełnym wymiarze czasu pracy wynosi 2.417,14 zł, a dla zatrudnionego np. na 1/2 etatu - 1.208,57 zł,
• wykonującego prace szczególne, w pełnym wymiarze czasu pracy wynosi 3.222,86 zł, a dla zatrudnionego np. na 1/2 etatu - 1.611,43 zł.

Spółka z o.o. na dzień 1 stycznia 2024 r. zatrudniała 42 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i podjęła decyzję, że w bieżącym roku będzie wypłacała świadczenie urlopowe, o którym mowa w ustawie o Funduszu, w wysokości odpisu podstawowego odpowiedniego do rodzaju zatrudnienia i wymiaru czasu pracy pracownika.

W okresie od 26 lutego do 12 marca 2024 r. na urlopie wypoczynkowym przebywa pracownik pełnoetatowy zatrudniony w normalnych warunkach.

Pracodawca w dniu 23 lutego 2024 r. wypłacił pracownikowi świadczenie urlopowe w wysokości 2.417,14 zł.

Gdyby pracownik był zatrudniony np. na 1/2 etatu, wówczas pracodawca wypłaciłby mu świadczenie urlopowe w wysokości 1.208,57 zł.

1.3. Odpis na ZFŚS dla nauczycieli

Dla nauczycieli dokonuje się corocznie odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości ustalanej jako iloczyn planowanej, przeciętnej w danym roku kalendarzowym, liczby nauczycieli zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze zajęć (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć) skorygowanej w końcu roku do faktycznej przeciętnej liczby zatrudnionych nauczycieli (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć) i 110% kwoty bazowej określanej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej, obowiązującej w dniu 1 stycznia danego roku. Tak stanowi art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2023 r. poz. 984 z późn. zm.), dalej ustawy KN. Zgodnie z art. 53 ust. 2 ustawy KN, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2024 r., dla nauczycieli będących emerytami lub rencistami oraz nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne dokonuje się odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości ustalonej jako iloczyn planowanej, przeciętnej w danym roku kalendarzowym liczby nauczycieli będących emerytami lub rencistami oraz nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, skorygowanej w końcu danego roku kalendarzowego do faktycznej, przeciętnej liczby tych nauczycieli i 42% kwoty bazowej, o której mowa wyżej, obowiązującej w dniu 1 stycznia danego roku.

Kwota bazowa określona dla nauczycieli w art. 9 ust. 2 ustawy budżetowej z dnia 18 stycznia 2024 r. na rok 2024 (Dz. U. poz. 122), obowiązująca 1 stycznia 2024 r. wynosi 5.176,02 zł. Przypominamy, że w poprzednich latach ustawa o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na dany rok kalendarzowy/ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją ustawy budżetowej zawierała przepis szczególny, na mocy którego dla nauczycieli dokonywało się odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych na podstawie kwoty bazowej z innego okresu niż wynikający z ustawy KN.

W związku z powyższym, w 2024 r. odpis na Fundusz:

• dla nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć wynosi 5.693,62 zł (110% z 5.176,02 zł),
• dla nauczycieli będących emerytami lub rencistami oraz nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne wynosi 2.173,93 zł (42% z 5.176,02 zł).

Odpisy, o których mowa, łącznie z naliczonymi odpisami podstawowymi na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych na pozostałych pracowników oraz emerytów, rencistów i nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne - byłych pracowników, stanowią jeden fundusz w szkole.

Zgodnie z art. 53 ust. 1a ustawy KN, z odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych wypłacane jest nauczycielowi do końca sierpnia każdego roku świadczenie urlopowe w wysokości odpisu podstawowego, o którym mowa w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, ustalonego proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy i okresu zatrudnienia nauczyciela w danym roku szkolnym. Okres zatrudnienia w danym roku szkolnym liczy się od 1 września poprzedniego roku kalendarzowego do 31 sierpnia roku bieżącego.