Od 3 sierpnia 2024 r. obowiązują zmiany w orzeczeniach o niepełnosprawności

Z dniem 3 sierpnia 2024 r. weszła w życie ustawa z dnia 24 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 1165), zwana dalej ustawą zmieniającą. Wprowadziła ona zmiany w ustawie o rehabilitacji w zakresie m.in. ubiegania się o kolejne orzeczenie o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności. Pisaliśmy na ten temat w UiPP nr 15/2024, str. 53, opierając się na projekcie ustawy i w UiPP nr 16/2024, str. 66 zwracając uwagę na poprawkę wprowadzoną do ostatecznej wersji ustawy zmieniającej. Poniżej przypominamy zmiany jakie obowiązują od 3 sierpnia 2024 r.

1) Wydłużenie okresu na wystąpienie z wnioskiem o wydanie kolejnego orzeczenia (nowy art. 6ba ustawy o rehabilitacji)

Osoba niepełnosprawna posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności wydane na czas określony może wystąpić do powiatowego zespołu z wnioskiem o wydanie kolejnego orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności nie wcześniej niż 2 miesiące przed upływem terminu ważności posiadanego orzeczenia. Z kolei osoba niepełnosprawna posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności może wystąpić do powiatowego zespołu z wnioskiem o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności nie wcześniej niż 3 miesiące przed upływem terminu ważności orzeczenia o niepełnosprawności. W przypadku zmiany stanu zdrowia osoba niepełnosprawna posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności może w okresie ważności tego orzeczenia wystąpić do powiatowego zespołu z wnioskiem o wydanie orzeczenia uwzględniającego zmianę stanu zdrowia.

2) Okres ważności poprzedniego orzeczenia w związku z ubieganiem się o kolejne (nowy art. 6bb ustawy o rehabilitacji)

Jeżeli wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności został złożony w okresie ważności odpowiednio orzeczenia ustalającego niepełnosprawność/stopień niepełnosprawności, to zachowuje ono ważność do dnia wydania kolejnego ostatecznego orzeczenia, nie dłużej jednak niż do ostatniego dnia szóstego miesiąca następującego po dacie określającej tę ważność. Orzeczenia o niepełnosprawności zachowują ważność nie dłużej niż do dnia ukończenia 16. roku życia przez osobę posiadającą orzeczenie o niepełnosprawności. Po otrzymaniu wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia przewodniczący powiatowego zespołu wydaje niezwłocznie zaświadczenie potwierdzające złożenie tego wniosku oraz określające termin ważności dotychczasowego orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności. W praktyce warto aby pracodawca poprosił pracowników, którym ważność orzeczenia wkrótce wygasa o przedstawienie ww. zaświadczeń, co pozwoli pracodawcy na dalsze wliczanie ich do osób niepełnosprawnych (nie dłużej niż do wskazanego terminu). Naszym zdaniem pracodawca nie może żądać tego dokumentu (tak jak nie może żądać przedłożenia przez pracownika orzeczenia), gdyż przetwarzanie danych dotyczących zdrowia jest uprawnione wyłącznie w przypadku, gdy przekazanie tych danych następuje z inicjatywy osoby ubiegającej się o zatrudnienie lub pracownika (art. 22^1b § 1 K.p.). W tej sprawie z pytaniem wystąpiliśmy do UODO.

Zwracamy uwagę! Na mocy art. 6bb ustawy o rehabilitacji, orzeczenia o niepełnosprawności/stopniu niepełnosprawności wydane na czas określony na podstawie ustawy o rehabilitacji, które zgodnie z tzw. "przepisami covidowymi" zachowały ważność do dnia 30 września 2024 r., jednak nie dłużej niż do dnia, w którym nowe orzeczenie o niepełnosprawności/stopniu niepełnosprawności, stało się ostateczne (por. m.in. UiPP nr 2/2024, str. 51) - po 30 września 2024 r. nie utracą ważności, o ile najpóźniej w dniu 30 września br. zostaną złożone w powiatowym zespole wnioski o wydanie kolejnego orzeczenia.

Orzeczenie pracownika o zaliczeniu do osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym zostało wydane na czas określony do 30 listopada 2021 r. Na podstawie "przepisów covidowych" jego ważność przedłużono do 30 września 2024 r.

Założenia: Pracownik złożył wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia 25 września 2024 r. (o czym powiadomił pracodawcę), nowe orzeczenie zostało wydane 8 listopada 2024 r. i wynika z niego, że od 25 września 2024 r. został zaliczony do osób niepełnosprawnych w stopniu lekkim, zostało ono dostarczone pracodawcy 12 listopada 2024 r. oraz, że pracownik nie zamierza odwoływać się od niego do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności.

Rozstrzygnięcie: Wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia został złożony w okresie ważności poprzedniego (nie później niż 30 września 2024 r.), zatem pracodawca na mocy art. 6bb ustawy o rehabilitacji (co w tym przypadku jest korzystniejsze - patrz wyjaśnienie poniżej) do 8 listopada 2024 r. zalicza pracownika do osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, a od 9 listopada 2024 r. - do osób z lekkim stopniem niepełnosprawności.

Przy omawianiu nowej regulacji należy zwrócić uwagę na art. 2a ust. 2-3 ustawy o rehabilitacji. Zgodnie z tymi przepisami, w przypadku przedstawienia pracodawcy kolejnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych:

• począwszy od dnia złożenia wniosku o wydanie orzeczenia, jeżeli z orzeczenia wynika, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna, a wniosek o wydanie orzeczenia został złożony nie później niż w dniu następującym po dniu, w którym upłynął termin ważności poprzedniego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność,
• również w okresie do 3 miesięcy poprzedzających dzień przedstawienia pracodawcy kolejnego orzeczenia, jeżeli z treści tego orzeczenia wynika, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna, bez względu na datę złożenia wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność.

Z kolei do osób posiadających schorzenie szczególne, osobę niepełnosprawną zalicza się od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia je potwierdzającego (także, gdy jest to kolejne orzeczenie wydane po upływie ważności poprzedniego), co wynika z art. 2a ust. 4 ustawy o rehabilitacji.

W związku z powołanymi wcześniej przepisami art. 2a ust. 2-4 i art. 6bb ustawy o rehabilitacji powstało pytanie, który z przepisów w razie ich zbiegu ma pierwszeństwo stosowania? Czy wliczając pracownika do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych należy kierować się zasadą co jest korzystniejsze dla pracownika (w tym możliwością łączenia schorzenia szczególnego z dotychczasowego orzeczenia ze stopniem niepełnosprawności wskazanym w nowym orzeczeniu)? Prezentujemy to na poniższym przykładzie. W tej sprawie nasze Wydawnictwo wystąpiło z pytaniem do PFRON.

Orzeczenie pracownika o zaliczeniu do osób niepełnosprawnych w stopniu lekkim zostało wydane na czas określony do 31 marca 2022 r. Jego ważność została przedłużona na mocy "przepisów covidowych" do 30 września 2024 r.

Założenia: Pracownik złożył wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia 5 sierpnia 2024 r. (o czym powiadomił pracodawcę), nowe orzeczenie zostało wydane 6 września 2024 r. i wynika z niego, że od 5 sierpnia 2024 r. został zaliczony do osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym, nowe orzeczenie zostało dostarczone pracodawcy 10 września 2024 r. oraz, że pracownik nie zamierza odwoływać się od niego do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności.

Rozstrzygnięcie: Pracodawca, na mocy art. 6bb ustawy o rehabilitacji, mógłby do 6 września 2024 r. zaliczać pracownika do osób z lekkim stopniem niepełnosprawności. Jednakże korzystniejsze dla pracownika jest przyjęcie regulacji określonej w art. 2a ust. 2 ustawy o rehabilitacji i zaliczenie pracownika od 5 sierpnia 2024 r. do osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności.

Zwracamy uwagę! Na mocy art. 2 ustawy zmieniającej, do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem 3 sierpnia 2024 r., które dotyczą postępowań o ustalenie niepełnosprawności albo stopnia niepełnosprawności, stosuje się przepisy ustawy o rehabilitacji w nowym brzmieniu.

3) Inne zmiany wprowadzane ustawą zmieniającą

Zgodnie z nowym ust. 3a w art. 6b⁵ ustawy o rehabilitacji, jeżeli wniosek o wydanie kolejnej decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia został złożony w okresie ważności decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia, to zachowuje ona ważność do dnia, w którym kolejna decyzja ustalająca poziom potrzeby wsparcia stanie się ostateczna, nie dłużej jednak niż do ostatniego dnia szóstego miesiąca następującego po dacie określającej tę ważność.

4) Wydłużenie ważności kart parkingowych, o których mowa w art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1251)

Karty parkingowe, o których mowa wyżej, których termin ważności upływa do dnia 30 września 2024 r., zachowują ważność do dnia 31 marca 2025 r. (art. 3 ustawy zmieniającej).