Będą zmiany w ustalaniu limitu 36 miesięcy korzystania z małego ZUS plus
Przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG. W latach 2020-2022 korzystał z małego ZUS plus. Czy od 1 stycznia 2025 r. mógł ponownie opłacać składki na ubezpieczenia społeczne ustalone od dochodu?
W sprawie przedstawionej w pytaniu nie ma jednolitego stanowiska, co wyjaśniamy w niniejszym artykule.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osoby prowadzącej działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2024 r. poz. 236 z późn. zm.) lub innych przepisów szczególnych, dalej zamiennie zwanej przedsiębiorcą, której roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120.000 zł, uzależniona jest od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym (art. 18c ust. 1 ustawy o sus), tzw. mały ZUS plus.
| Ważne: Z możliwości ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości uzależnionej od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej nie mogą skorzystać osoby, które m.in. w ten sposób obliczały ją przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy o sus). |
Do powyższych limitów wlicza się, jako pełny miesiąc, każdy miesiąc kalendarzowy, w którym przedsiębiorca odpowiednio ustalał podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z art. 18c ustawy o sus lub prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.
Zapis "ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych" jest interpretowany w inny sposób przez ZUS i orzecznictwo. Zgodnie ze stanowiskiem ZUS, dotyczy on: "(...) okresu przed pierwszym miesiącem w danym roku kalendarzowym, w którym osoba mogłaby skorzystać z ulgi. Jeśli więc osoba prowadząca działalność gospodarczą spełnia pozostałe warunki określone ustawowo do skorzystania z ulgi w styczniu danego roku, okres 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej należy ustalić począwszy od grudnia roku poprzedniego. W przypadku stycznia 2025 r. i prowadzenia bez przerw działalności gospodarczej, okres ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych to 1 stycznia 2020 r. - 31 grudnia 2024 r. (...) jeśli w tym okresie osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą ustalała podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez 36 miesięcy, nie mają do niej zastosowania w danym roku kalendarzowym (2025 r.) przepisy dotyczące ustalania podstawy wymiaru w sposób właściwy dla opisanej cytowanym przepisem ulgi. (...)" (por. interpretacja indywidualna ZUS z 15 stycznia 2025 r., znak DI/200000/43/1207/2024). Takie też stanowisko przedstawił ZUS w interpretacji indywidualnej z 4 lutego 2025 r. (znak DI/200000/43/55/2025).
| Przykład |
Osoba prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG. W okresie od 1 stycznia 2019 r. do 31 grudnia 2021 r. korzystała z małego ZUS, a następnie z małego ZUS plus. W latach 2022-2024 opłacała składki na ubezpieczenia społeczne na zasadach ogólnych, tj. od zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek.
W 2024 r. przychód z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej wyniósł 87.000 zł. Dla ustalenia, czy nie zachodzi okoliczność wymieniona w art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy o sus, zgodnie ze stanowiskiem ZUS, należało sprawdzić, czy w okresie od 1 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2024 r., tj. w ostatnich 60 miesiącach kalendarzowych poprzedzających 1 stycznia 2025 r., osoba prowadząca działalność gospodarczą korzystała z małego ZUS plus przez 36 miesięcy. Ponieważ okres ten wynosił 24 miesiące (od 1 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2021 r.), zakładając, że nie zaszły inne okoliczności pozbawiające korzystania z małego ZUS plus, mogła ona w 2025 r. opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy uzależnionej od dochodu. W tym celu do końca stycznia 2025 r. powinna była zgłosić się do ZUS z kodem tytułu ubezpieczenia 05 90 X X (lub 05 92 X X).
Gdyby z małego ZUS plus korzystała w okresie od 1 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2022 r. (w latach 2023-2024 opłacała składki na ubezpieczenia społeczne na zasadach ogólnych), to zgodnie ze stanowiskiem ZUS, w okresie od 1 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2024 r., wykorzystałaby limit 36 miesięcy, a tym samym w 2025 r. nie mogłaby opłacać składek na ubezpieczenia społeczne w ramach małego ZUS plus.
Inny pogląd w tej sprawie prezentuje orzecznictwo. Przykładowo Sąd Okręgowy w Radomiu w uzasadnieniu wyroku z 24 września 2024 r. (sygn. akt VI U 394/24), odnosząc się do założeń małego ZUS plus, stwierdził, że: "(...) po korzystaniu z obniżonych składek na ubezpieczenia społeczne przez 36 miesięcy, następuje okres swoistej »karencji« o długości 24 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej, w trakcie której przedsiębiorca jest oskładkowany zgodnie z zasadami ogólnymi, określonymi w art. 18 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. (...) art. 18c ust. 11 pkt 6, stanowiący przesłankę negatywną do korzystania z małego ZUS plus, posługuje się pojęciem »ostatnich 60 miesięcy«. Tym samym, w przypadku gdy ustalenie prawa danego przedsiębiorcy do przedmiotowego rozwiązania następuje np. w styczniu 2025 r., przy przyjęciu okresu od stycznia 2020 r. do grudnia 2024 r. (zakładając oczywiście, że wykorzystał on w ich trakcie pełnych 36 miesięcy ulgi) jako okresu referencyjnego, może powstać wątpliwość, czy przesłanka nie została spełniona. Przy takiej interpretacji, okres oczekiwania na ponowne skorzystanie z małego ZUS plus wydłużałby się de facto o rok. Skrócenie wspomnianego okresu referencyjnego o miesiąc (tj. do 59 miesięcy kalendarzowych), przy zachowaniu dotychczasowej konstrukcji językowej przepisu, eliminuje ten problem, umożliwiając zainteresowanym, o ile spełniają oni pozostałe warunki ustawowe, powrót do rozwiązania po 24 miesiącach oczekiwania.
Do takiej interpretacji prowadzić musi również zastosowanie przewidzianej w art. 11 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (...) zasady przyjaznej interpretacji przepisów. (...)".
Sąd ten uznał, że skoro wnioskodawca: "(...) korzystał z preferencji w latach 2019-2021, czyli w sumie 36 miesięcy, a następnie w latach 2022, 2023 opłacał składki w standardowych wysokościach, to w ciągu 60 miesięcy zakończył się ww. pięcioletni cykl. (...) od stycznia 2024 r. rozpoczął się okres kolejnych 60 miesięcy w trakcie których - wobec spełnienia pozostałych kryteriów - (...) ma prawo opłacać składki w wysokości wynikającej z art. 18c ust. 1-4 ustawy systemowej. (...)".
Tak też orzekły Sądy Okręgowe m.in. w Toruniu w wyroku z 25 listopada 2024 r. (sygn. akt IV U 534/24), w Łodzi w wyroku z 29 lipca 2024 r. (sygn. akt VIII U 1116/24), w Gorzowie Wlkp. w wyroku z 27 czerwca 2024 r. (sygn. akt VI U 147/24).
Projekt z 16 stycznia 2025 r. ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego (nr z wykazu UA8) przewiduje zmiany w art. 18c ustawy o sus, polegające na uchyleniu pkt 6 w ust. 11 oraz dodanie w nim ust. 11a-11c. Mają one wejść w życie z dniem 1 maja 2025 r. Jeśli na etapie prac nad ustawą nie nastąpią już zmiany dotyczące art. 18c ustawy o sus, to przedsiębiorca będzie mógł korzystać z małego ZUS plus maksymalnie przez 36 miesięcy kalendarzowych w każdych 60 miesiącach kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Okres pierwszych 60 miesięcy kalendarzowych będzie zaczynał się od pierwszego miesiąca kalendarzowego, w którym podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe będzie ustalana, zgodnie z art. 18c ustawy o sus. Okres dalszych 60 miesięcy kalendarzowych będzie zaczynał się każdorazowo od pierwszego miesiąca kalendarzowego prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej po upływie poprzedniego okresu 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Projektowana ustawa w omawianym zakresie nie zawiera regulacji przejściowych, tym samym nowe przepisy będą stosowane na bieżąco.
