Stosowanie ustawy o czasie pracy kierowców do kierujących pojazdami o dmc do 3,5 tony

1) W jakim zakresie ustawa o czasie pracy kierowców obejmuje pracownika zatrudnionego na stanowisku kierowcy, który wykonuje przewóz rzeczy samochodem do 3,5 tony? Czy jej przepisy znajdą zastosowanie do kierowcy samochodu dostawczego w transporcie międzynarodowym do 3,5 tony, zatrudnionego na podstawie umowy o pracę?

Zgodnie z art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2024 r. poz. 220), dalej ustawy, jej przepisy określają czas pracy kierowców wykonujących przewóz drogowy, zatrudnionych na podstawie stosunku pracy. W zakresie definicji przewozu drogowego ustawa w art. 2 pkt 2 odwołuje się do rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego... (Dz. U. UE L 2006.102.1), dalej rozporządzenia (WE) nr 561/2006.

Skoro żaden z tych przepisów nie odnosi się do kryterium dopuszczalnej masy całkowitej (dmc) pojazdu, należy przyjąć, że w zakresie czasu pracy ustawa ma zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych na stanowisku kierowcy, nie wyłączając tych użytkujących w ramach zatrudnienia pojazdy o dmc nieprzekraczającej 3,5 tony. W praktyce oznacza to, że w zakresie uregulowanym w ustawie będzie ona miała pierwszeństwo stosowania przed normami Kodeksu pracy. Odnosi się to m.in. do podstawowych definicji warunkujących planowanie i rozliczanie czasu pracy np. pojęcia tygodnia, czy podróży służbowej. Do takiego kierowcy zastosowanie znajdują również przepisy rozdziału 2 ustawy, przez co pula systemów czasu pracy, które można wobec niego zastosować jest ograniczona do tych wymienionych w art. 15-17 i art. 19 ustawy. Specyficzne dla kierowców, nie wyłączając korzystających z pojazdów o dmc do 3,5 tony są również zasady ewidencjonowania czasu pracy (art. 25 ustawy).

W porównaniu do kierowców pojazdów o dmc powyżej 3,5 tony oraz przeznaczonych do przewozu więcej niż 9 osób licząc z kierowcą, pracownik obsługujący mniejsze pojazdy może podlegać pod wyłączenia wymienione w art. 22 ustawy. Obowiązują one bez wyjątku kierowców wykonujących przewozy drogowe rzeczy, gdy dmc pojazdów łącznie z przyczepą lub naczepą nie przekracza 3,5 tony oraz obsługujących pojazdy skonstruowane lub trwale przystosowane do przewozu maksymalnie 9 osób łącznie z kierowcą. Problem zaczyna się, gdy kierowca realizuje międzynarodowy transport drogowy lub kabotażowy, gdyż w takim przypadku pod omawiane wyłączenie podlegają pojazdy (łącznie z przyczepą lub naczepą) o dmc nieprzekraczającej 2,5 tony. Jeśli kierowca wpisuje się w te wyłączenia, nie dotyczy go ograniczenie tygodniowego czasu pracy do 60 godzin, niezależnie od liczby pracodawców, u których kierowca jest zatrudniony, ani związany z nim obowiązek odebrania od kierowcy oświadczenia o wymiarze zatrudnienia lub o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy oraz o przeciętnej tygodniowej liczbie godzin wykonywanych przewozów drogowych lub innych czynności, na innej podstawie niż stosunek pracy, bądź o ich niewykonywaniu. Nie ma on również prawa do przerw przeznaczonych na odpoczynek z art. 13 ustawy, a jego czas pracy nie ulega ograniczeniu w przypadku wykonywania pracy w porze nocnej, o której mowa w art. 2 pkt 6a i art. 21 ustawy. Ostatecznie nawet jeśli taki kierowca realizuje przewóz międzynarodowy, nie mają do niego zastosowania zasady wynikające z rozdziału 3b ustawy, pozwalające pod pewnymi warunkami obniżyć podstawę wymiaru podatku dochodowego i składek na ubezpieczenia społeczne za każdy dzień pracy za granicą.

2) Jakie wymagania kwalifikacyjne musi spełniać kierowca pojazdu o dmc do 3,5 tony i jak prawidłowo wypełnić jego skierowanie na badania profilaktyczne?

W przypadku kierowców pojazdów o dmc do 3,5 tony nie występuje konieczność ukończenia kwalifikacji wstępnej, ani odbywania szkoleń okresowych typowych dla kierowców podlegających pod przepisy ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1539 z późn. zm.). W efekcie podstawowym wymogiem kwalifikacyjnym jest posiadanie przez kandydata do tej pracy ważnego prawa jazdy kategorii B. W skierowaniu na badania lekarskie w jednostce medycyny pracy, z którą wiąże pracodawcę umowa o sprawowanie profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami należy wskazać, że do obowiązków pracownika należeć będzie przewóz rzeczy pojazdem dostawczym o dmc do 3,5 tony. Ponadto pracodawca powinien podać w nim inne czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia lub uciążliwe oraz inne wynikające ze sposobu wykonywania pracy z podziałem na czynniki fizyczne, pyły, czynniki chemiczne, czynniki biologiczne oraz inne czynniki, w tym niebezpieczne. Na podstawie informacji zawartej w skierowaniu na badania lekarskie lekarz profilaktyk określi zakres niezbędnych badań pozwalających na rozstrzygnięcie, czy pracownik jest zdolny do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy pojazdu o dmc do 3,5 tony.

3) Czy na wydruku z tachografu oraz na rozliczeniu delegacji powinien być podpis kierowcy?

Obowiązek podpisania wydruku z tachografu dotyczy wyłącznie sytuacji szczególnych np. w razie uszkodzenia lub kradzieży karty kierowcy. W takich okolicznościach na początku trasy kierowca notuje na odwrocie wydruku z tachografu nazwisko, numer karty kierowcy lub prawa jazdy opatrując to własnoręcznym podpisem. Następnie odnotowuje w nim okresy innej pracy, gotowości i przerw w pracy, odpoczynku dziennego, a na koniec trasy podsumowuje czas trwania ww. aktywności od momentu utworzenia wydruku na początku trasy i ponownie wskazuje osobiste informacje identyfikacyjne obejmujące nazwisko, numer karty kierowcy lub prawa jazdy, oraz potwierdza to własnoręcznym podpisem. Także w sytuacji gdy kierowca dopuści się odstępstwa od stosowania przepisów o czasie jazdy, przerwach i odpoczynkach, opis takiego zdarzenia musi być podpisany.

Z kolei w przypadku rozliczenia delegacji, podpis kierowcy może pojawić się przykładowo gdy pobiera zaliczkę na poczet wydatków w podróży, składa oświadczenia o dokonanym wydatku i braku rachunku lub faktury dokumentującej jego wysokość w związku ze zgubieniem rachunku za przejazd płatną autostradą lub dowód uiszczenia opłaty parkingowej. Ostatecznie samo rozliczenie podróży w oparciu o rachunek jej kosztów jest przeważnie podpisywane przez pracownika. Zwyczajowo podpis zatrudnionego pojawia się w dwóch miejscach - przy oświadczeniu o przedłożeniu rachunku kosztów podróży oraz pod treścią dokumentu, czym kierowca potwierdza zadeklarowane w nim dane.