GOFIN.pl - podatki, VAT, PIT, rachunkowość, prawo pracy, składki, ZUS, zasiłki, emerytury

Uzupełniający urlop macierzyński wprowadzony do przepisów Kodeksu pracy na podstawie art. 1 ustawy zmieniającej dotyczy większości grup zawodowych, których zatrudnienie określają pragmatyki. Ustawa zmieniająca musiała jednak uzupełnić także niektóre przepisy szczególne.

2.1. Nauczyciele objęci ustawą - Karta Nauczyciela

Obowiązujące od 19 marca 2025 r. przepisy kodeksowe o uzupełniającym urlopie macierzyńskim mają zastosowanie do nauczycieli podlegających ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2024 r. poz. 986 ze zm.), dalej ustawie KN. Ten akt prawny nie zawiera bowiem odrębnych regulacji w tym zakresie. Jednak wskutek wprowadzenia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego niektóre przepisy ustawy KN wymagają nowelizacji, co wprowadza art. 2 ustawy zmieniającej - patrz tabela na następnej stronie.

Konsekwencje przebywania nauczyciela na uzupełniającym urlopie macierzyńskim

Skutek korzystania z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego	Grupa nauczycieli, których dotyczy zmiana	Zmieniony przepis ustawy KN
prawo do urlopu wypoczynkowego w ciągu roku szkolnego w wymiarze uzupełniającym do 8 tygodni w razie jego niewykorzystania w całości lub w części w trakcie ferii szkolnych	zatrudnieni w placówkach feryjnych	art. 66 ust. 1 ustawy KN
przesunięcie urlopu wypoczynkowego na termin późniejszy w razie niemożności jego rozpoczęcia w ustalonym terminie	zatrudnieni w placówkach nieferyjnych	art. 66a ust. 1 pkt 4a ustawy KN
udzielenie niewykorzystanej części urlopu wypoczynkowego w terminie późniejszym	zatrudnieni w placówkach nieferyjnych	art. 66a ust. 2 pkt 4a ustawy KN
możliwość obniżenia wymiaru zatrudnienia bezpośrednio po zaprzestaniu korzystania przez nauczyciela lub drugiego rodzica, albo opiekuna dziecka (uprawnionych do urlopu wychowawczego) z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego	zatrudnieni w placówkach feryjnych	art. 67d ust. 3 ustawy KN

2.2. Służby mundurowe

Policjanci

Wskutek odesłania zawartego w art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2024 r. poz. 145 z późn. zm.), policjanci korzystają z uprawnień rodzicielskich, w tym z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, na warunkach określonych w Kodeksie pracy (z wyjątkiem art. 186⁷ i 188¹ K.p.). Ta zasada obowiązuje, gdy ustawa o Policji nie reguluje tego zagadnienia inaczej.

Na mocy art. 3 ustawy zmieniającej i nowego brzmienia art. 44 ustawy o Policji, korzystanie z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego powoduje, że policjant jest objęty zakazem zwalniania (z ustawowymi wyjątkami), a do końca tego urlopu przysługuje mu uposażenie, jeżeli został zwolniony w trybie art. 41 ust. 2 pkt 5 i 6 ustawy o Policji (tj. gdy wymaga tego ważny interes służby albo w razie likwidacji jednostki Policji lub jej reorganizacji połączonej ze zmniejszeniem obsady etatowej, jeżeli przeniesienie policjanta do innej jednostki lub na niższe stanowisko służbowe nie jest możliwe).

Jeśli jest to konieczne, na czas nieobecności policjanta w służbie w związku z przebywaniem na uzupełniającym urlopie macierzyńskim można zatrudnić pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony (zmieniony art. 79a ustawy o Policji). Ponadto przebywanie na tym urlopie:

zwalnia policjanta z kryterium pełnienia służby przez okres co najmniej 6 miesięcy kalendarzowych w danym roku kalendarzowym, wymaganym do uzyskania nagrody rocznej (zmieniony art. 110 ust. 4 pkt 1 ustawy o Policji),
zapewnia policjantowi miesięczne uposażenie w wysokości 100% uposażenia, na które składa się: uposażenie zasadnicze, dodatki do uposażenia o charakterze stałym i inne należności pieniężne należne na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym - z uwzględnieniem powstałych w tym okresie zmian, mających wpływ na prawo do uposażenia i innych należności pieniężnych lub na ich wysokość (zmieniony art. 121a ust. 1 ustawy o Policji).

Funkcjonariusze Straży Granicznej

Uprawnienia pracownika związane z rodzicielstwem określone w Kodeksie pracy, z wyjątkiem art. 186⁷ i art. 188¹ K.p., są uprawnieniami funkcjonariuszy Straży Granicznej za sprawą odesłania w art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U. z 2024 r. poz. 915 z późn. zm.). Przepis ten zastrzega, że wymieniony akt prawny ma pierwszeństwo w kwestiach, które reguluje.

Wprowadzenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego wywołało konieczność nowelizacji ustawy o Straży Granicznej, co zrealizuje art. 4 ustawy zmieniającej:

zakres zmiany	zmieniony przepis ustawy o Straży Granicznej
brak obowiązywania limitu 12 miesięcy, na który można powierzyć pełnienie obowiązków służbowych na innym stanowisku w przypadku funkcjonariusza zastępującego funkcjonariusza nieobecnego w służbie z powodu uzupełniającego urlopu macierzyńskiego	art. 41 ust. 1a
zakaz zwolnienia ze służby funkcjonariusza w czasie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego (z wyjątkami ustawowymi) oraz prawo do uposażenia do końca trwania tego urlopu w przypadku zwolnienia funkcjonariusza ze służby, gdy wymaga tego ważny interes służby oraz w razie rozformowania jednostki organizacyjnej, w której funkcjonariusz pełni służbę, lub zmniejszenia jej stanu etatowego, jeżeli przeniesienie funkcjonariusza do innej jednostki lub na niższe stanowisko nie jest możliwe	art. 48
jeśli jest to konieczne, możliwość zatrudnienia pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony obejmujący okres nieobecności funkcjonariusza w służbie z powodu przebywania na uzupełniającym urlopie macierzyńskim	art. 83a
udzielenie - na wniosek funkcjonariusza - urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po uzupełniającym urlopie macierzyńskim	art. 86a
zapewnienie funkcjonariuszowi w czasie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego miesięcznego uposażenia w wysokości 100% uposażenia w rozumieniu art. 125 ust. 1 ustawy o Straży Granicznej	art. 125a ust. 1

Funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej

Strażakom przysługują uprawnienia rodzicielskie (w tym uzupełniający urlop macierzyński) w trybie Kodeksu pracy (z wyjątkiem art. 186⁷ i 188¹ K.p.), o ile ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2024 r. poz. 1443 z późn. zm.) nie stanowi inaczej. Przesądza o tym art. 69 ust. 1 tego aktu prawnego. Przepis art. 6 ustawy zmieniającej dokona następujących modyfikacji:

dodany obszar	zmieniony przepis ustawy o Państwowej Straży Pożarnej
zakaz zwalniania ze służby strażaka w czasie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, z ustawowymi wyjątkami	art. 46
prawo strażaka do uposażenia na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym, do końca trwania uzupełniającego urlopu macierzyńskiego w razie zwolnienia go ze służby z powodu likwidacji jednostki albo jej reorganizacji połączonej ze zmniejszeniem obsady etatowej, jeżeli przeniesienie strażaka za jego zgodą do innej jednostki lub na inne stanowisko nie jest możliwe	art. 69 ust. 2
jeśli jest to konieczne, możliwość zatrudnienia pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony obejmujący okres nieobecności strażaka w służbie w związku z przebywaniem na uzupełniającym urlopie macierzyńskim	art. 69a
przesunięcie urlopu wypoczynkowego na termin późniejszy w razie niemożności jego rozpoczęcia z powodu uzupełniającego urlopu macierzyńskiego	art. 71b ust. 1 pkt 3
zwolnienie strażaka w celu uzyskania nagrody rocznej z warunku pełnienia służby przez minimum 6 miesięcy kalendarzowych w danym roku kalendarzowym w razie korzystania w tym roku z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego	art. 95 ust. 5 pkt 1
zapewnienie strażakowi w czasie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego miesięcznego uposażenia w wysokości 100% uposażenia, o jakim mowa w art. 105 ust. 1 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej	art. 105a ust. 1

Żołnierze zawodowi

Uzupełniający urlop macierzyński przysługuje żołnierzowi zawodowemu na warunkach określonych w Kodeksie pracy. Tak wynika z art. 284 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. z 2024 r. poz. 248 z późn. zm.) w zw. z art. 25 ustawy zmieniającej. Korzystanie z tego urlopu (niewykonywanie zadań służbowych przez miesiąc kalendarzowy):

pozbawia żołnierza dodatku za rozłąkę oraz zwrotu kosztów przejazdów odpowiednio codziennie lub raz w miesiącu do miejscowości zamieszkania członka rodziny i z powrotem (zmieniony art. 291 ust. 13 pkt 1 lit. a ustawy o obronie Ojczyzny),
obniża proporcjonalnie świadczenie teleinformatyczne za dany miesiąc (zmieniony art. 448 ust. 3 pkt 2 ustawy o obronie Ojczyzny).

Za każdy miesiąc uzupełniającego urlopu macierzyńskiego żołnierzowi przysługuje 100% uposażenia, o którym mowa w art. 450 ust. 1 ustawy o obronie Ojczyzny. Fakt korzystania z tego urlopu musi być odnotowany - w świadectwie służby trzeba wpisywać uzupełniający urlop macierzyński. Te zasady określają zmienione art. 454 ust. 3 i art. 239 ust. 2 pkt 10 ustawy o obronie Ojczyzny.

Pozostałe służby mundurowe

Przepisy art. 10, art. 15, art. 16, art. 18, art. 20, art. 21 i art. 22 ustawy zmieniającej zawierają dwa wspólne rozwiązania dla nieomówionych wcześniej formacji mundurowych. Są to:

1) Zakaz zwalniania ze służby funkcjonariusza w czasie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego (z wyjątkami wskazanymi w poszczególnych aktach prawnych) oraz prawo do uposażenia do końca trwania tego urlopu w przypadkach dopuszczających zwolnienie, uregulowane w:

art. 64 ust. 1-2 ustawy z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (Dz. U. z 2024 r. poz. 812 z późn. zm.), dalej ustawy o ABW i AW,
art. 68 ust. 1-2 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz. U. z 2024 r. poz. 184 z późn. zm.), dalej ustawy o CBA,
art. 23 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego (Dz. U. z 2023 r. poz. 2098), dalej ustawy o SKW i SWW,
art. 108a ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. z 2024 r. poz. 1869 ze zm.); w tym przypadku obowiązuje też zakaz prowadzenia przygotowań do zwolnienia funkcjonariusza ze służby albo do stwierdzenia wygaśnięcia jego stosunku służbowego; według art. 108 ust. 2 ustawy o Służbie Więziennej, zwolnionemu ze służby w czasie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego w okresie służby przygotowawczej na podstawie art. 96 ust. 2 pkt 4 tego aktu prawnego, przysługuje świadczenie pieniężne, o którym mowa w art. 102 ust. 1 tej ustawy; zakaz zwalniania zaczyna działać od dnia złożenia przez funkcjonariusza wniosku o udzielenie tego urlopu,
art. 181 ust. 1-2 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2023 r. poz. 615 z późn. zm.), dalej ustawy o KAS,
art. 112 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Służbie Ochrony Państwa (Dz. U. z 2024 r. poz. 325 ze zm.), dalej ustawy o SOP,
art. 32 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Straży Marszałkowskiej (Dz. U. z 2023 r. poz. 1729 ze zm.).

2) Miesięczne uposażenie w wysokości 100% uposażenia określonego w konkretnym przepisie dla danej formacji mundurowej za czas uzupełniającego urlopu macierzyńskiego (art. 136a ust. 1 ustawy o ABW i AW, art. 102a ust. 1 ustawy o CBA, art. 96a ust. 1 ustawy o SKW i SWW, art. 60a ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej, art. 231 ust. 1 ustawy o KAS, art. 193 ust. 1 ustawy o SOP, art. 86 ust. 1 ustawy o Straży Marszałkowskiej).

Poza tym uzupełniający urlop macierzyński funkcjonariusza Służby Więziennej przedłuża okres służby przygotowawczej, przesuwa termin rozpoczęcia urlopu wypoczynkowego, zwalnia z kryterium minimum 6-miesięcznej służby wymaganego do nabycia nagrody rocznej, a także gwarantuje powrót do służby na takich samych lub nie mniej korzystnych warunkach niż przed urlopem (art. 42 ust. 5, art. 143 ust. 1 pkt 3, art. 165 ust. 2 i art. 196 ust. 3 pkt 1 ustawy o Służbie Więziennej). Na czas jego nieobecności w służbie z powodu korzystania z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego można zatrudnić pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, gdy istnieje taka konieczność (art. 60b ustawy o Służbie Więziennej). Ta sama zasada dotyczy funkcjonariusza KAS (art. 215 ustawy o KAS). W jego przypadku do minimalnego 6-miesięcznego okresu pełnienia służby, wymaganego przy nagrodzie rocznej, dolicza się uzupełniający urlop macierzyński (art. 242 ust. 4 pkt 1 lit. a ustawy o KAS).

Uzupełniający urlop macierzyński eliminuje obowiązek pełnienia służby w SOP w roku mianowania przez okres co najmniej 3 miesięcy kalendarzowych, którego realizacja jest wymagana do nagrody rocznej (art. 174 ust. 4 pkt 1 ustawy o SOP). Z kolei funkcjonariusz Straży Marszałkowskiej:

może złożyć pisemny wniosek o wypłatę uposażenia za okres odpowiadający okresowi uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, o którym mowa w art. 180² albo art. 183 § 3¹ K.p., nie później niż 21 dni przed zakończeniem korzystania z urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (art. 86 ust. 4a ustawy o Straży Marszałkowskiej),
po zakończeniu uzupełniającego urlopu macierzyńskiego pełni służbę na dotychczasowym stanowisku służbowym, a jeżeli nie jest to możliwe - na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby funkcjonariusz nie korzystał z urlopu (art. 99d ustawy o Straży Marszałkowskiej).

Ustawa zmieniająca wprowadzi zmiany w art. 5 ust. 5 pkt 1 i ust. 6a ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2024 r. poz. 61 ze zm.). Zgodnie z nimi:

pracodawca może jedynie wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy i płacy pracownikowi od dnia złożenia wniosku o udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego do dnia zakończenia tego urlopu,
w przypadku rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem w okresie od dnia złożenia wniosku o udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego z powodu odmowy przyjęcia zaproponowanych warunków pracy lub płacy pracodawca musi udowodnić, że przy wypowiadaniu dotychczasowych warunków pracy i płacy kierował się innymi powodami.