Projekty ustaw nowelizujących ustawę o rachunkowości

1. Ujawnianie informacji o zapłaconym podatku dochodowym

PROJEKT USTAWY

Na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji https://legislacja.rcl.gov.pl w zakładce Projekty ustaw opublikowano projekt ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw (numer z wykazu prac legislacyjnych: UC3). Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, przy czym zmienione przepisy ustawy o rachunkowości będą miały zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań o podatku dochodowym sporządzanych za rok obrotowy rozpoczynający się po dniu 21 czerwca 2024 r.

Celem projektowanej regulacji jest implementacja do krajowego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2101 z dnia 24 listopada 2021 r. zmieniającej dyrektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania informacji o podatku dochodowym przez niektóre jednostki i oddziały (Dz. Urz. UE L 429 z 1.12.2021 r.), zwanej dalej dyrektywą 2021/2101. Dyrektywa ta nakłada na duże przedsiębiorstwa wielonarodowe z siedzibą w UE, jak i przedsiębiorstwa wielonarodowe spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) prowadzące działalność gospodarczą w UE za pośrednictwem oddziału lub spółki zależnej, obowiązek publicznego ujawnienia informacji o zapłaconym podatku dochodowym oraz innych informacji związanych z podatkami w podziale na poszczególne kraje (sprawozdanie o podatku dochodowym).

Sprawozdanie o podatku dochodowym będą zobowiązane sporządzać, publikować i udostępniać:

1) jednostki dominujące najwyższego szczebla i jednostki samodzielne (będące spółką kapitałową, spółką komandytowo-akcyjną, a także spółką jawną lub komandytową, której wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są wyłącznie spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej), których przychody ujęte w rocznym skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym (w przypadku jednostek dominujących najwyższego szczebla) oraz w rocznym sprawozdaniu finansowym (w przypadku jednostek samodzielnych), przekraczają dla każdego z dwóch ostatnich lat obrotowych kwotę 3.500.000.000 zł,

2) przedsiębiorstwa wielonarodowe spoza EOG prowadzące działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej za pośrednictwem oddziału lub jednostki zależnej (po spełnieniu warunków określonych w ustawie o rachunkowości).

W sprawozdaniu o podatku dochodowym sporządzanym na dzień bilansowy trzeba będzie wykazać m.in. następujące informacje: nazwę jednostki dominującej najwyższego szczebla lub jednostki samodzielnej, rok obrotowy, walutę prezentacji, krótki opis charakteru działalności jednostki, liczbę pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, przychody (w tym z transakcji ze stronami powiązanymi), kwotę zysku lub straty przed opodatkowaniem, kwotę podatku dochodowego należnego w danym roku obrotowym, kwotę podatku dochodowego zapłaconego w danym roku obrotowym przez jednostki i oddziały w danej jurysdykcji podatkowej oraz kwotę niepodzielonego zysku z lat ubiegłych na koniec danego roku obrotowego. Dane zawarte w sprawozdaniu będą musiały być przedstawione odrębnie dla każdego państwa należącego do EOG, w którym dane przedsiębiorstwo prowadzi działalność, a także dla każdej jurysdykcji podatkowej, która nie przestrzega standardów dobrego zarządzania w kwestiach podatkowych, tzw. rajów podatkowych. W odniesieniu do pozostałych jurysdykcji podatkowych informacje będą przedstawiane w formie zagregowanej.

Sprawozdanie o podatku dochodowym będzie sporządzane w języku polskim i walucie polskiej oraz w postaci elektronicznej i w formacie nadającym się do odczytu maszynowego przy użyciu wspólnego wzoru określonego przez Komisję Europejską w drodze aktów wykonawczych. Do tego sprawozdania będą miały zastosowanie odpowiednio przepisy art. 52 ust. 1 ustawy o rachunkowości w zakresie przedstawiania tego sprawozdania odpowiednim organom oraz art. 52 ust. 2-2e ww. ustawy dotyczące podpisywania sprawozdania finansowego, z tym że nie będzie go podpisywała osoba, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych. Analogiczne jak sprawozdanie finansowe, sprawozdanie o podatku dochodowym podpisywane będzie kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym.

W przypadku krajowych jednostek dominujących najwyższego szczebla i jednostek samodzielnych sprawozdanie o podatku dochodowym - w terminie 12 miesięcy od dnia bilansowego - kierownik jednostki będzie zobowiązany:

• złożyć we właściwym rejestrze sądowym, wraz z odmową podpisu tego sprawozdania oraz oświadczeniem, że sprawozdanie spełnia wymagania przewidziane w ustawie o rachunkowości, lub odmową złożenia takiego oświadczenia, jeżeli zostały one sporządzone;
• zamieścić na stronie internetowej jednostki (udostępnić); przy czym sprawozdanie to powinno być tam dostępne przez okres co najmniej 5 lat.

W związku z obowiązkiem publikacji sprawozdania o podatku dochodowym we właściwym rejestrze sądowym zostaną wprowadzone odpowiednie zmiany w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) dotyczące m.in. poszerzenia elektronicznego katalogu dokumentów spółek o sprawozdanie o podatku dochodowym. Oznacza to, że do repozytorium dokumentów finansowych, oprócz dokumentów wymienionych w art. 69 ustawy o rachunkowości, składane będzie również sprawozdanie o podatku dochodowym wraz z odmową podpisu tego sprawozdania oraz oświadczeniem, że sprawozdanie spełnia wymagania przewidziane w ustawie o rachunkowości, lub odmową złożenia takiego oświadczenia, jeżeli zostały one sporządzone. W konsekwencji zostanie uzupełniony także art. 19e ust. 1 ustawy o KRS o informację, że złożenie sprawozdania o podatku dochodowym wraz z towarzyszącymi dokumentami następuje przez zgłoszenie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego udostępnionego przez Ministra Sprawiedliwości. Ponadto informacja o złożeniu sprawozdania o podatku dochodowym będzie podlegać również ujawnieniu w rejestrze przedsiębiorców.

W związku z wprowadzeniem nowego obowiązku sprawozdawczego w postaci sprawozdania o podatku dochodowym, biegli rewidenci i firmy audytorskie będą zobligowani do potwierdzenia w sprawozdaniu z badania, w odniesieniu do roku obrotowego poprzedzającego rok obrotowy, za który sporządzono sprawozdanie finansowe objęte badaniem, czy dana jednostka była zobowiązana do złożenia do rejestru sądowego sprawozdania o podatku dochodowym, a jeżeli była, to czy sprawozdanie to zostało złożone do tego rejestru.

2. Ujawnianie informacji niefinansowych oraz podniesienie progów definiujących kategorie poszczególnych jednostek

PROJEKT USTAWY

Na stronie internetowej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów https://www.gov.pl/web/premier w zakładce O Radzie Ministrów/Wykaz prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów zamieszczono informację o projekcie ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw (numer z wykazu prac legislacyjnych rządu: UC14). Na dzień oddania niniejszej publikacji do druku treść projektu nie została udostępniona.

Celem projektowanej regulacji jest implementacja do krajowego porządku prawnego:

• dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 537/2014, dyrektywy 2004/109/WE, dyrektywy 2006/43/WE oraz dyrektywy 2013/34/UE w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (Dz. Urz. UE L 322 z 16.12.2022 r.), zwanej dalej dyrektywą 2022/2464,
• dyrektywy delegowanej Komisji (UE) 2023/2775 z dnia 17 października 2023 r. zmieniającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE w odniesieniu do dostosowania kryteriów wielkości przedsiębiorstwa dla mikro-, małych, średnich i dużych jednostek lub grup (Dz. Urz. UE L z 21.12.2023 r.), zwanej dalej dyrektywą delegowaną.

Konsekwencją przyjęcia dyrektywy 2022/2464 oraz dyrektywy delegowanej jest potrzeba ich wdrożenia do krajowego porządku prawnego poprzez dokonanie odpowiednich zmian w ustawie o rachunkowości, ustawie o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym.

Przepisy dyrektywy 2022/2464 stanowią kolejny krok na drodze rozwoju sprawozdawczości informacji niefinansowych, zwanej obecnie sprawozdawczością przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju. Kluczowym celem dyrektywy 2022/2464 jest zapewnienie, aby większa grupa przedsiębiorstw raportowała istotne, porównywalne i wiarygodne informacje na temat zrównoważonego rozwoju - w większym stopniu użyteczne dla inwestorów i innych interesariuszy. Jest to m.in. niezbędne do realizacji celu, jakim jest zmiana przepływu kapitałów w kierunku finansowania przedsiębiorstw rozwijających się w sposób zrównoważony lub dążących do takiej transformacji. Zmiany prawne w tym zakresie wpisują się w szersze działania mające na celu przekształcenie UE w nowoczesną, oszczędną i konkurencyjną gospodarkę o zerowym poziomie emisji gazów cieplarnianych netto do 2050 r.

Wdrożenie zmian dotyczących dyrektywy 2022/2464 do prawa krajowego wymaga wprowadzenia do ustawy o rachunkowości zmian dotyczących sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju, w tym:

1) rozszerzenia zakresu jednostek zobowiązanych do raportowania - obowiązkiem zostaną objęte: wszystkie duże jednostki, jednostki będące jednostką dominującą dużej grupy kapitałowej, małe i średnie jednostki dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym (z wyłączeniem notowanych mikroprzedsiębiorstw) oraz spełniające określone warunki i kryteria wielkości jednostki zależne i oddziały z siedzibą w państwie członkowskim UE, których odpowiednio jednostka dominująca najwyższego szczebla lub jednostka samodzielna podlega przepisom prawa państwa trzeciego, a jej przychód netto ze sprzedaży wygenerowany w UE przekracza 150 mln EUR,

2) ujednolicenia rodzaju standardu raportowania - nastąpi odejście od dotychczasowej dowolności w wyborze standardów raportowania na rzecz obowiązkowo stosowanych Europejskich Standardów Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju,

3) poszerzenia zakresu raportowanych informacji - informacje na temat kwestii zrównoważonego rozwoju z obszaru środowiskowego, społecznego (w tym praw człowieka) oraz ładu korporacyjnego będą bardziej szczegółowe niż dotychczas,

4) uregulowania formy oraz miejsca raportowania - informacje będą prezentowane obowiązkowo w odrębnej sekcji w ramach sprawozdania z działalności jednostki,

5) wprowadzenia weryfikacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju - zostanie wprowadzona obowiązkowa atestacja raportowanych informacji przez biegłych rewidentów,

6) zdigitalizowania sprawozdania - sprawozdania z działalności jednostek raportujących informacje o zrównoważonym rozwoju będą obowiązkowo sporządzane w formacie XHTML, a odrębna sekcja na temat zrównoważonego rozwoju oznakowana będzie w formacie in-line XBRL, co ma ułatwić maszynowy odczyt i analizę danych na temat zrównoważonego rozwoju.

Dyrektywa delegowana podnosi co do zasady o 25% progi finansowe definiujące poszczególne kategorie jednostek (mikro, małe, średnie i duże jednostki). Przynależność do danej kategorii jednostek ma bezpośredni wpływ m.in. na możliwość (bądź jej brak) korzystania z uproszczeń przewidzianych dyrektywą o rachunkowości (dyrektywa 2013/34/UE), czy na obowiązek (lub jego brak) badania sprawozdań finansowych. Podniesienie ww. progów jest odpowiedzią na wysoką inflację występującą w UE w 2021 r. i 2022 r. Ma ono na celu uniknięcie sytuacji, w której w wyniku inflacji mikro oraz małe i średnie jednostki podlegałyby w sposób niezamierzony nadmiernie obciążającym wymogom mającym zastosowanie do dużych jednostek.

W związku z powyższym - w ustawie o rachunkowości zaproponowano:

1) podniesienie o 25% progów definiujących poszczególne kategorie jednostek,

2) podniesienie o 25% progów określających obowiązek poddania badaniu sprawozdania finansowego.

W projekcie zaproponowano również zmiany w ustawie o rachunkowości mające na celu aktualizację, ujednolicenie i uproszczenie przepisów w zakresie ułatwień ewidencyjnych i prezentacyjnych polegające na:

1) podniesieniu o 25% progów wysokości przychodów netto ze sprzedaży, których przekroczenie powoduje obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych i stosowania ustawy o rachunkowości,

2) podniesieniu o 25% progów wysokości kryteriów przychodów netto ze sprzedaży oraz sumy aktywów bilansu, których spełnienie umożliwia jednostkom stosowanie niektórych uproszczeń., tj.:

• klasyfikowania umów leasingu finansowego według kryteriów określonych przepisami prawa podatkowego, a nie ustawy o rachunkowości,
• zaniechania tworzenia rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego,
• stosowania do wyceny instrumentów finansowych wyłączenie przepisów ustawy o rachunkowości zamiast przepisów rozporządzenia w sprawie instrumentów finansowych,
• stosowania uproszczonego sposobu obliczania kosztu wytworzenia produktu,

3) bardziej czytelnym zdefiniowaniu jednostki mikro i małej oraz określeniu warunków uzyskiwania i utraty statusu takich jednostek w słowniczku ustawy zamiast dotychczasowych przepisów w art. 3 ust. 1a-1d; po zmianie jednostkę mikro i małą określać będą jedynie wielkości progowe, tj. przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów, suma aktywów bilansu oraz średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty; jednocześnie jednostki określone w obecnym art. 3 ust. 1a pkt 2, jak np. związki zawodowe, pomimo wyłączenia z definicji jednostek mikro, będą mogły nadal korzystać z uproszczeń na dotychczasowych zasadach,

4) ujednoliceniu zakresu pojęcia przychodów netto ze sprzedaży (odpowiednie usunięcie z tej kategorii materiałów i przychodów z operacji finansowych),

5) zapisaniu wprost, że jednostki mikro i małe nie są objęte obowiązkiem sporządzania zestawienia zmian w kapitale oraz rachunku przepływów pieniężnych.