Zobowiązania finansowe zaklasyfikowane jako wyceniane w zamortyzowanym koszcie
W momencie początkowego ujęcia zobowiązanie zaliczone do tej kategorii wyceniane jest w jego wartości godziwej pomniejszonej o koszty transakcyjne związane z pozyskaniem tego zobowiązania. W kontekście przedstawionej zasady pojawiają się zatem dwie kwestie, tzn. uwzględnienie kosztów transakcyjnych przy wycenie początkowej oraz ustalenie wartości godziwej. Kwestie te szczegółowo omówimy na przykładach w niniejszym artykule.
1.1. Uwzględnienie kosztów transakcyjnych przy wycenie początkowej
Uwzględnienie kosztów transakcyjnych jako pomniejszenie wartości zobowiązania finansowego zaklasyfikowanego do wyceny w zamortyzowanym koszcie nie oznacza, że jednostka sprawozdawcza uregulowała jego część. Rozwiązanie takie wiąże się z koniecznością rozliczania kosztów transakcyjnych w okresie trwania zobowiązania - są one traktowane jako koszty podlegające rozliczeniu w czasie, a nie od razu ujmowane w wyniku finansowym okresu. Oczywiście od strony technicznej koszty pozyskania finansowania (np. prowizje za rozpatrzenie wniosku kredytowego, prowizje za uruchomienie finansowania, opłaty notarialne) mogą być (i często są) księgowane na odrębnym koncie, np. "Rozliczenia międzyokresowe kosztów" lub "Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów" itp., jednak od strony koncepcyjnej (i ich prezentacji w bilansie) korygują wartość zobowiązania finansowego. Jak wspomniano koszty takie podlegają rozliczeniu w związku z wyceną zobowiązania finansowego w zamortyzowanym koszcie - są rozliczane ("amortyzowane") z wykorzystaniem efektywnej stopy procentowej.
|
Przykład 1 W dniu 20 grudnia 2023 r. spółka "Omega" zawarła na warunkach rynkowych umowę kredytu na kwotę: 10 mln zł. Kredyt został uruchomiony pod koniec marca 2024 r. (bank pokrył 29 marca 2024 r. określone faktury spółki "Omega"). Jednak już 21 grudnia 2023 r. spółka "Omega" zapłaciła prowizję w wysokości: 30 tys. zł w związku z oceną i przyznaniem kredytu. Kierownictwo spółki rozważa prezentację przedstawionych transakcji na dni bilansowe: 31 grudnia 2023 r. i 31 marca 2024 r. |
W przedstawionej sytuacji spółka zapłaciła prowizję w grudniu 2023 r. w związku z kredytem, który został uruchomiony dopiero pod koniec marca 2024 r. Umowa kredytu od dnia jej zawarcia do dnia uruchomienia finansowania stanowi zazwyczaj tzw. zobowiązanie do udzielenia pożyczki/prawo do zaciągnięcia pożyczki (ang. loan commitment), które nie jest ujmowane pod datą zawarcia instrumentu (tu: 20 grudnia 2023 r.), lecz dopiero w momencie uruchomienia finansowania. Oznacza to, że samo zobowiązanie z tytułu kredytu zostanie ujęte dopiero pod datą 29 marca 2024 r. Pod datą 21 grudnia 2023 r. spółka poniosła jednak koszty transakcyjne związane z kredytem (z tytułu prowizji), które powinny zastać ujęte jako koszty zaciągnięcia zobowiązania podlegające rozliczeniu w czasie. Na dzień bilansowy 31 grudnia 2023 r. spółka "Omega" powinna zatem wykazać po stronie aktywów, np. jako element innych/pozostałych należności, kwotę: 30 tys. zł.
Sytuacja ulega zmianie w momencie uruchomienia finansowania (tu: 29 marca 2024 r.), ponieważ od tego momentu następuje ujęcie zobowiązania finansowego i koszty transakcyjne powinny korygować jego wartość początkową. Zatem na dzień bilansowy 31 marca 2024 r. spółka "Omega" powinna wykazać w bilansie zobowiązanie w kwocie: 9.970 tys. zł (tj. 10 mln zł minus prowizja w kwocie: 30 tys. zł) plus odsetki za dwa dni (tj. za 30 i 31 marca 2024 r.). Oczywiście od strony technicznej na 29 marca 2024 (i odpowiednio 31 marca 2024 r.) koszty transakcyjne (prowizja) mogą pozostawać na dedykowanym koncie rozliczenia kosztów prowizji, jednak od dnia uruchomienia finansowania należy je "podpiąć" jako korektę wartości zobowiązania. Odrębne wykazywanie w bilansie kosztów rozliczanych w czasie (prowizji) jako składnika aktywów i związanego z nimi istniejącego zobowiązania finansowego (tu: w wartości nominalnej w zobowiązaniach) w kontekście wymagań MSSF 9 byłoby niepoprawne.
|
Przykład 2 W dniu 3 kwietnia 2024 r. spółka "Sigma" zaciągnęła na warunkach rynkowych kredyt operacyjny na kwotę: 3 mln zł, który pokrył bieżące zobowiązania wobec pracowników. W momencie uruchomienia kredytu spółka zapłaciła prowizję w wysokości: 27 tys. zł. Kierownictwo spółki rozważa ujęcie początkowe kredytu. Dla potrzeb MSSF wartością początkową kredytu będzie kwota: 2.973 tys. zł, na którą składa się sam kredyt (3 mln zł) i korygująca jego wartość prowizja początkowa w wysokości: 27 tys. zł. W zakresie ujęcia prowizji nie ma znaczenia fakt, że zaciągnięty kredyt jest kredytem operacyjnym - podlega on ogólnym zasadom wyceny przewidzianym dla zobowiązań finansowych wycenianych w zamortyzowanym koszcie. Oczywiście spółka może od strony technicznej zaksięgować wskazane elementy na różnych kontach, np. na koncie zobowiązań z tytułu kredytów (w kwocie: 3 mln zł) i na koncie rozliczeń międzyokresowych kosztów/prowizji (w kwocie: 27 tys. zł). Należy jednak pamiętać, że drugie konto dla potrzeb rozliczeń i prezentacji powinno być traktowane jako konto korygujące do pierwszego. Jednorazowe ujęcie całej prowizji w kosztach finansowych okresu nie jest zatem poprawne w kontekście wymagań MSSF. Warto jednak wspomnieć, że jeżeli pojawiają się określone transakcje, które są nieistotne dla oceny sytuacji finansowej spółki, ma ona prawo do zastosowania uproszczeń. W przypadku uznania, że kwota: 27 tys. zł jest nieistotna z perspektywy wyceny zobowiązań finansowych i ustalania wyniku finansowego, kierownictwo spółki może rozważyć jednorazowe spisanie jej w koszty finansowe na moment jej poniesienia, przyjmując to podejście jako uproszczenie dla pozycji nieistotnych. |
|
Przykład 3 W dniu 10 czerwca 2024 r. spółka "Delta" zaciągnęła na warunkach rynkowych kredyt inwestycyjny na kwotę: 7 mln zł, który wykorzystano do sfinansowania nowej maszyny. Maszyna po jej zakupie 14 czerwca 2024 r. podlega długotrwałemu montażowi, który najprawdopodobniej zakończy się pod koniec 2024 r. W momencie uruchomienia kredytu spółka zapłaciła prowizję w wysokości: 70 tys. zł. Kierownictwo spółki rozważa ujęcie początkowe kredytu i możliwość ujęcia zapłaconej prowizji w wartości początkowej maszyny (środków trwałych w budowie). Kredyt zaklasyfikowano do wyceny w zamortyzowanym koszcie. W związku z faktem, że kredyt zaklasyfikowano do wyceny w zamortyzowanym koszcie, jego wartość początkową będzie stanowiła jego wartość godziwa (tu: 7 mln zł), pomniejszona o koszty transakcyjne w kwocie: 70 tys. zł, czyli łącznie kwota: 6.930 tys. zł. Dla potrzeb MSSF nie ma znaczenia, czy kredyt jest kredytem inwestycyjnym, czy operacyjnym - jeżeli ma być on wyceniany w zamortyzowanym koszcie, zasady jego wyceny są analogiczne do przedstawionych powyżej. Analogicznie jak w przykładzie 2, spółka może od strony technicznej zaksięgować wskazane elementy na różnych kontach, np. na koncie zobowiązań z tytułu kredytów (w kwocie: 7 mln zł) i na koncie rozliczeń międzyokresowych kosztów/prowizji (w kwocie: 70 tys. zł). Należy jednak pamiętać, że drugie konto dla potrzeb rozliczeń i prezentacji powinno być traktowane jako konto korygujące do pierwszego. Ujęcie prowizji jako korekty wartości zobowiązania nie oznacza, że spółka nie będzie w ogóle jej ujmować w wartości początkowej środka trwałego. W związku z tym, że pozyskała składnik, który wymaga długotrwałego dostosowania, do jego wartości początkowej będą doliczane odsetki naliczane na zobowiązaniu efektywną stopą procentową, które uwzględniać będą część prowizji początkowej. Oznacza to, że jeżeli kredyt zostanie spłacony do momentu, gdy maszyna będzie gotowa do użytkowania, cała prowizja zostanie rozliczona w wartość początkową maszyny. Jeżeli jednak kredyt będzie spłacany po dniu, gdy maszyna jest gotowa (została przyjęta) do użytkowania, w jej wartość początkową zostanie rozliczona jedynie część prowizji początkowej. Jednorazowe ujęcie całej prowizji w środkach trwałych w budowie nie jest poprawne w kontekście wymagań MSSF. Rozwiązanie takie byłoby możliwe, gdyby jednostka uznała koszty transakcyjne jako kwotę nieistotną z perspektywy wyceny zobowiązań finansowych i środków trwałych oraz ustalania wyniku finansowego i zastosowała takie uproszczenie. |
|
Przykład 4 W lutym 2024 r. spółka deweloperska "Beta" wyemitowała na warunkach rynkowych obligacje za kwotę: 15 mln zł. Obligacje wyemitowano w celu sfinansowania nowej inwestycji deweloperskiej - budowy apartamentowca. W związku z emisją obligacji spółka "Beta" zapłaciła prowizję w kwocie: 200 tys. zł pośrednikowi, który zajmował się dystrybucją obligacji wśród obligatariuszy. Kierownictwo spółki rozważa ujęcie zapłaconej prowizji w wartości początkowej inwestycji. Obligacje będą wyceniane w zamortyzowanym koszcie. Podobnie jak w poprzednich przykładach, kwotę prowizji należy wykazać jako element wartości początkowej zobowiązania (korektę wartości) i rozliczać w czasie do wykupu obligacji. Jeżeli obligacje zostaną wykupione przed zakończeniem inwestycji, w praktyce może się okazać, że cała prowizja początkowa została rozliczona w wartość tej inwestycji wraz z innymi odsetkami w wyniku zastosowania efektywnej stopy procentowej. Analogicznie jak we wcześniejszych przykładach - spółka mogłaby ująć całą prowizję w wartość początkową inwestycji (a nie jako korektę wartości zobowiązania), gdyby jej wysokość została uznana za nieistotną. |
1.2. Ustalenie wartości godziwej
Kolejnym aspektem wyceny początkowej zobowiązania jest konieczność jego ujęcia w wartości godziwej. Jak zauważa sam MSSF 9, "najlepszym dowodem wartości godziwej instrumentu finansowego w momencie początkowego ujęcia jest zazwyczaj cena transakcyjna (tj. wartość godziwa uiszczonej lub otrzymanej zapłaty, zob. również MSSF 13)". Oznacza to, że w wielu przypadkach jednostka nie ma potrzeby odrębnego ustalania wartości godziwej, jeżeli jest w stanie wykazać, że transakcję zaciągnięcia zobowiązania przeprowadzono na warunkach rynkowych spełniających kryteria MSSF 13 "Ustalanie wartości godziwej".
|
Przykład 5 W maju 2024 r. spółka "Alfa" zaciągnęła kredyt w wysokości: 10 mln zł oraz wyemitowała zerokuponowe 2-letnie obligacje o wartości nominalnej: 5 mln zł i cenie emisyjnej: 4,45 mln zł (emisja z dyskontem). Kredyt zaciągnięto w wyniku negocjacji i ustaleń z bankiem "XYZ". W wyniku przeprowadzonej oceny kierownictwo spółki ustaliło, że warunki kredytu, w tym zabezpieczenia, stopa procentowa, prowizje za uruchomienie kredytu, kowenanty kredytowe itp. nie odbiegają od warunków umownych oczekiwanych na kredytach udzielanych przez inne banki. Analiza emisji obligacji wskazała, że zostały one skierowane do podmiotów niepowiązanych, a przewidziane dyskonto odzwierciedla roczną rentowność zbliżoną do rentowności innych zobowiązań tego typu zaciąganych przez spółkę "Alfa". Dodatkowo pozostałe warunki obligacji m.in. dotyczące wykupu nie odbiegają od emisji tego typu papierów przeprowadzonych na warunkach rynkowych. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności występują przesłanki do uznania, że kwota: 10 mln zł i kwota: 4,45 mln zł odzwierciedlają wartości godziwe zaciągniętych zobowiązań i stanowić będą podstawę do ich wyceny początkowej. |
W praktyce mogą jednak występować sytuacje, gdy kwoty zaciąganych zobowiązań nie odzwierciedlają ich wartości godziwej. Zaciąganie zobowiązań na warunkach nierynkowych, np. bez wynagrodzenia dla wierzyciela (mimo ponoszenia przez niego określonego ryzyka) bądź wyraźnie poniżej lub powyżej rynkowych stóp procentowych charakterystycznych dla dłużnika z tytułu zbliżonych instrumentów, jest jednoznaczną przesłanką do ustalenia wartości godziwej, która będzie podstawą ujęcia takich pozycji.
Wartość godziwą należy ustalać zgodnie z wytycznymi MSSF 13. W przypadku gdy dłużne instrumenty finansowe jednostki nie są notowane, dla ustalenia ich wartości godziwej stosuje się zazwyczaj technikę zdyskontowanych przepływów pieniężnych (ang. DCF - discounted cash flows), która bazuje na rozpisaniu przewidywanych przyszłych płatności i ich zdyskontowaniu bieżącą rynkową stopą procentową charakterystyczną dla dłużnika (jednostki), która uwzględnia zarówno zwrot dla inwestora z tytułu zmiany wartości pieniądza w czasie, jak i ryzyko kredytowe dłużnika. Należy zauważyć, że stopy procentowe ustalane dla różnych zobowiązań tej samej jednostki mogą się różnić, co może wynikać np. z okresu finansowania, waluty, formy i zakresu zabezpieczenia dla wierzyciela, opcji (lub wymogu) wcześniejszej spłaty itp.
Ujęcie początkowe zobowiązań w kwocie różnej od wartości transakcji (rzeczywistego przepływu) powoduje konieczność odpowiedniego ujęcia różnicy między kwotą transakcji oraz kwotą ujętego zobowiązania. Różnica taka powinna być ujęta w wyniku finansowym okresu, chyba że jednostka jest w stanie zidentyfikować inną istotę ekonomiczną transakcji, która wymagałaby innego ujęcia. Jeżeli wartość zobowiązania według wartości godziwej jest niższa niż kwota transakcji, to należałoby ująć różnice po stronie Ma jako zyski. Jednostka może rozważyć pominięcie identyfikacji różnic między wartością godziwą i kwotą transakcji, jeżeli różnice te są nieistotne dla oceny jej sytuacji finansowej i wyników.
|
Przykład 6 W czerwcu 2024 r. kierownictwo spółki "Teta" rozważa wycenę początkową zobowiązań z tytułu: a) 3-letniej kaucji w wysokości: 40 tys. zł, otrzymanej w związku z umową najmu; kaucja zostanie zwrócona w tej samej wysokości za 3 lata (po zwrocie wynajmowanego innemu podmiotowi składnika), bez odsetek; umowa najmu została zidentyfikowana przez spółkę "Teta" jako leasing operacyjny (spółka "Teta" jest leasingodawcą), b) 2-letniej kaucji w wysokości: 60 tys. zł, otrzymanej w związku z umową dzierżawy; kaucja zostanie zwrócona za 2 lata w kwocie: 60 tys. zł, powiększonej o odsetki (oprocentowane 1% rocznie) liczone od nominału (łączna kwota: 1.200 zł); stopa procentowa (tu: 1%) nie odzwierciedla ryzyka spółki "Teta"; umowa dzierżawy została zidentyfikowana przez spółkę "Teta" jako leasing operacyjny (spółka "Teta" jest leasingodawcą), c) 2,5-letniej nieoprocentowanej pożyczki w kwocie: 1 mln zł, zaciągniętej od spółki matki, z którą spółka "Teta" tworzy podatkową grupę kapitałową, d) 1,5-rocznej pożyczki na kwotę: 4 mln zł zaciągniętej od Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, oprocentowanej według stopy WIBOR 3M; pożyczka została zaciągnięta w związku z finansowaniem kupna i instalacji filtrów powietrza; w momencie zaciągnięcia finansowania WIBOR 3M wynosił: 5,85%; odsetki mają być spłacane co kwartał, a kapitał (w kwocie: 4 mln zł) na koniec 1,5-rocznego okresu trwania pożyczki. Zakładając, że rynkowa efektywna stopa procentowa dla każdego, ze wskazanych zobowiązań wyniosłaby 8%, wartość godziwa wynosiłaby odpowiednio: a) dla 3-letniej kaucji: 40.000 zł : (1 + 0,08)3 = 31.753,29 zł, b) dla 2-letniej kaucji: 61.200 zł : (1 + 0,08)2 = 52.469,14 zł, c) dla 2,5-letniej pożyczki: 1 mln zł : (1 + 0,08)2,5 = 824.974,66 zł, d) dla 1,5-rocznej pożyczki: 4 mln zł : (1 + 0,08)1,5 + 58.500 zł : (1 + 0,08)0,25 + 58.500 zł : (1 + 0,08)0,5 + 58.500 zł : (1 + 0,08)0,75 + 58.500 zł : (1 + 0,08)1 + 58.500 zł : (1 + 0,08)1,25 + 58.500 zł : (1 + 0,08)1,5 = 3.892.209,36 zł; gdzie 58.500 zł to kwartalne płatności odsetkowe policzone jako: 4 mln zł × 0,0585 × 3 : 12. W odniesieniu do transakcji a) i b), dotyczących kaucji związanych z umową najmu i dzierżawy należałoby rozważyć, czy różnica między kwotą transakcji oraz kwotą ujętego zobowiązania nie kwalifikuje się jako dodatkowy element przychodów na zawartej umowie leasingu, ponieważ w wyniku jej zawarcia jednostka otrzymała finansowanie poniżej rynkowych stóp procentowych. W związku z tym uzasadnione może być ujęcie jej jako przychodów przyszłych okresów, które systematycznie zaliczane są do przychodów w trakcie trwania tych umów. W odniesieniu do transakcji c), dotyczącej pożyczki udzielonej przez spółkę matkę (jednostkę dominującą), rozważenia wymaga ujęcie różnicy jako dofinansowania ze strony właściciela, a zatem ujęcie tej kwoty bezpośrednio w kapitale (np. jako kapitał rezerwowy lub agio). Z kolei w odniesieniu do transakcji d), różnica ujęta na pożyczce udzielonej przez agencję rządową (WFOŚiGW) kwalifikuje się jako dotacja do środka trwałego (filtrów powietrza), co oznaczałoby ujęcie tej kwoty jak innych dotacji. Co warte wspomnienia, zaliczenie wskazanej różnicy między wartością godziwą zobowiązania i kwotą otrzymanego finansowania do dotacji został wyraźnie wskazany w MSR 20 "Dotacje rządowe oraz ujawnianie informacji na temat pomocy rządowej". Na jego mocy jednostka może: a) ująć taką różnicę jako element przychodów przyszłych okresów i rozliczać w czasie amortyzacji składnika, którego wsparcie dotyczy; w takiej sytuacji pojawiłyby się zapisy: - Wn konto "Środki pieniężne": 4 mln zł, b) skorygować wartość początkową samego składnika aktywów (tu: filtrów powietrza), w wyniku czego będzie naliczać niższą amortyzację; w takiej sytuacji pojawiłyby się zapisy: - Wn konto "Środki pieniężne": 4 mln zł, Jeżeli różnice między wartością godziwą i kwotą transakcji są nieistotne dla oceny sytuacji finansowej i wyników spółki, to może ona rozważyć pominięcie ich identyfikacji. Przykładowo w transakcjach a) i b), dotyczących kaucji, różnice między kwotą otrzymaną i wartością godziwą wynosiły odpowiednio: 8.246,71 zł i 7.530,86 zł. Uznając, że są to kwoty nieistotne, można wprowadzić zobowiązanie z tytułu zwrotnej kaucji w kwotach otrzymanych (odpowiednio: 40 tys. zł i 60 tys. zł). Jeżeli jednak kwoty te są uznane za znaczące bądź spółka posiada wiele tego typów instrumentów (dla których po zagregowaniu różnice byłyby istotne), to pominięcie wskazanego podejścia jest nieuzasadnione. |
Warto w tym miejscu wspomnieć, że dodatkowym czynnikiem, który może mieć wpływ na ujęcie różnicy między kwotą otrzymanego finansowania i wartością godziwą zobowiązania jest również sposób określania wartości godziwej. Na podstawie pkt B5.1.2A MSSF 9 ujęcie przedmiotowej różnicy w wyniku finansowym okresu jest możliwe, jedynie jeżeli wartość godziwa określona została na podstawie aktywnego rynku lub jednostka opiera się na technice wyceny, w której wykorzystywane są dane z obserwowalnych rynków. Jeżeli jednostka nie ma dostępu do obserwowalnych danych rynkowych, to należy oszacować wartość godziwą danego instrumentu, lecz różnicę między kwotą finansowania i oszacowaną wartością godziwą ujmuje się jako korektę wartości początkowej. W ostatecznym rozrachunku spowoduje to zatem wycenę takiego zobowiązania w kwocie finansowania (kwotę transakcji odzwierciedli wartość godziwa skorygowana o różnicę z wyceny początkowej). Wydaje się, że w kontekście instrumentów dłużnych podejście takie będzie stosunkowo rzadko stosowane.
Należy zwrócić uwagę, że MSSF 9 nie przewiduje w kontekście wyceny początkowej zobowiązań finansowych związanych z działalnością operacyjną jednostki wyjątku, jaki wprowadzono dla należności z tytułu dostaw i usług (które są wyceniane co do zasady w cenie transakcyjnej określonej zgodnie z MSSF 15). Powoduje to, że zobowiązania z tytułu dostaw i usług podlegają ogólnym zasadom wyceny początkowej zobowiązań finansowych, jakie przedstawiono powyżej, w wyniku czego konieczne może być ich ujęcie początkowe w wartości godziwej zobowiązania.
|
Przykład 7 Z końcem marca 2024 r. spółka "Ypsylon" nabyła nieruchomość zaliczoną do rzeczowych aktywów trwałych. Cena zakupu określona w akcie notarialnym wynosiła: 10 mln zł. Kwota ta została rozłożona na 4 płatności ratalne (kwartalne). Pierwsza płatność (w wysokości: 2,5 mln zł) nastąpiła z końcem czerwca 2024 r., a kolejne mają odpowiednio nastąpić pod koniec września 2024 r., pod koniec grudnia 2024 r. i pod koniec marca 2025 r. Rynkowa stopa procentowa charakterystyczna dla spółki "Ypsylon" została określona na 9%. Kierownictwo spółki rozważa ujęcie zobowiązania. W przedstawionej sytuacji spółka powinna ustalić wartość godziwą zobowiązania, np. wykorzystując technikę DCF. Zakładając, że wartość ta wyniesie: 2,5 mln zł : (1 + 0,09)0,25 + 2,5 mln zł : (1 + 0,09)0,5 + 2,5 mln zł : (1 + 0,09)0,75 + 2,5 mln zł : (1 + 0,09)1 = 9.478.386,63 zł, w tej właśnie kwocie należy określić zobowiązanie oraz ująć nabytą nieruchomość (zgodnie z MSR 16 par. 23), zapisem: - Wn konto "Środki trwałe w budowie": 9.478.386,63 zł, Różnica między kwotą do zapłaty: 10 mln zł a wartością godziwą: 9.478.386,63 zł, czyli kwota: 521.613,37 zł, powinna być przez spółkę "Ypsylon" rozliczana efektywną stopą procentową w związku z wyceną w zamortyzowanym koszcie i ujmowana jako koszty (najczęściej koszty finansowe). Jeżeli nieruchomość wymaga długotrwałego dostosowywania do potrzeb jednostki, to wskazana różnica będzie wykazywana jako koszty finansowania zewnętrznego aktywowane w wartości tego składnika. Gdyby wystąpiła sytuacja, że nieruchomość byłaby w trakcie dostosowania do potrzeb spółki "Ypsylon" dłużej niż rok, cała różnica zostanie rozliczona w wartość początkową środków trwałych w budowie. |
W kolejnym numerze Zeszytów Metodycznych Rachunkowości omówimy na przykładach liczbowych zasady wyceny początkowej zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy.
1.1. Uwzględnienie kosztów transakcyjnych przy wycenie początkowej
Uwzględnienie kosztów transakcyjnych jako pomniejszenie wartości zobowiązania finansowego zaklasyfikowanego do wyceny w zamortyzowanym koszcie nie oznacza, że jednostka sprawozdawcza uregulowała jego część. Rozwiązanie takie wiąże się z koniecznością rozliczania kosztów transakcyjnych w okresie trwania zobowiązania - są one traktowane jako koszty podlegające rozliczeniu w czasie, a nie od razu ujmowane w wyniku finansowym okresu. Oczywiście od strony technicznej koszty pozyskania finansowania (np. prowizje za rozpatrzenie wniosku kredytowego, prowizje za uruchomienie finansowania, opłaty notarialne) mogą być (i często są) księgowane na odrębnym koncie, np. "Rozliczenia międzyokresowe kosztów" lub "Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów" itp., jednak od strony koncepcyjnej (i ich prezentacji w bilansie) korygują wartość zobowiązania finansowego. Jak wspomniano koszty takie podlegają rozliczeniu w związku z wyceną zobowiązania finansowego w zamortyzowanym koszcie - są rozliczane ("amortyzowane") z wykorzystaniem efektywnej stopy procentowej.
|
Przykład 1 W dniu 20 grudnia 2023 r. spółka "Omega" zawarła na warunkach rynkowych umowę kredytu na kwotę: 10 mln zł. Kredyt został uruchomiony pod koniec marca 2024 r. (bank pokrył 29 marca 2024 r. określone faktury spółki "Omega"). Jednak już 21 grudnia 2023 r. spółka "Omega" zapłaciła prowizję w wysokości: 30 tys. zł w związku z oceną i przyznaniem kredytu. Kierownictwo spółki rozważa prezentację przedstawionych transakcji na dni bilansowe: 31 grudnia 2023 r. i 31 marca 2024 r. |
W przedstawionej sytuacji spółka zapłaciła prowizję w grudniu 2023 r. w związku z kredytem, który został uruchomiony dopiero pod koniec marca 2024 r. Umowa kredytu od dnia jej zawarcia do dnia uruchomienia finansowania stanowi zazwyczaj tzw. zobowiązanie do udzielenia pożyczki/prawo do zaciągnięcia pożyczki (ang. loan commitment), które nie jest ujmowane pod datą zawarcia instrumentu (tu: 20 grudnia 2023 r.), lecz dopiero w momencie uruchomienia finansowania. Oznacza to, że samo zobowiązanie z tytułu kredytu zostanie ujęte dopiero pod datą 29 marca 2024 r. Pod datą 21 grudnia 2023 r. spółka poniosła jednak koszty transakcyjne związane z kredytem (z tytułu prowizji), które powinny zastać ujęte jako koszty zaciągnięcia zobowiązania podlegające rozliczeniu w czasie. Na dzień bilansowy 31 grudnia 2023 r. spółka "Omega" powinna zatem wykazać po stronie aktywów, np. jako element innych/pozostałych należności, kwotę: 30 tys. zł.
Sytuacja ulega zmianie w momencie uruchomienia finansowania (tu: 29 marca 2024 r.), ponieważ od tego momentu następuje ujęcie zobowiązania finansowego i koszty transakcyjne powinny korygować jego wartość początkową. Zatem na dzień bilansowy 31 marca 2024 r. spółka "Omega" powinna wykazać w bilansie zobowiązanie w kwocie: 9.970 tys. zł (tj. 10 mln zł minus prowizja w kwocie: 30 tys. zł) plus odsetki za dwa dni (tj. za 30 i 31 marca 2024 r.). Oczywiście od strony technicznej na 29 marca 2024 (i odpowiednio 31 marca 2024 r.) koszty transakcyjne (prowizja) mogą pozostawać na dedykowanym koncie rozliczenia kosztów prowizji, jednak od dnia uruchomienia finansowania należy je "podpiąć" jako korektę wartości zobowiązania. Odrębne wykazywanie w bilansie kosztów rozliczanych w czasie (prowizji) jako składnika aktywów i związanego z nimi istniejącego zobowiązania finansowego (tu: w wartości nominalnej w zobowiązaniach) w kontekście wymagań MSSF 9 byłoby niepoprawne.
|
Przykład 2 W dniu 3 kwietnia 2024 r. spółka "Sigma" zaciągnęła na warunkach rynkowych kredyt operacyjny na kwotę: 3 mln zł, który pokrył bieżące zobowiązania wobec pracowników. W momencie uruchomienia kredytu spółka zapłaciła prowizję w wysokości: 27 tys. zł. Kierownictwo spółki rozważa ujęcie początkowe kredytu. Dla potrzeb MSSF wartością początkową kredytu będzie kwota: 2.973 tys. zł, na którą składa się sam kredyt (3 mln zł) i korygująca jego wartość prowizja początkowa w wysokości: 27 tys. zł. W zakresie ujęcia prowizji nie ma znaczenia fakt, że zaciągnięty kredyt jest kredytem operacyjnym - podlega on ogólnym zasadom wyceny przewidzianym dla zobowiązań finansowych wycenianych w zamortyzowanym koszcie. Oczywiście spółka może od strony technicznej zaksięgować wskazane elementy na różnych kontach, np. na koncie zobowiązań z tytułu kredytów (w kwocie: 3 mln zł) i na koncie rozliczeń międzyokresowych kosztów/prowizji (w kwocie: 27 tys. zł). Należy jednak pamiętać, że drugie konto dla potrzeb rozliczeń i prezentacji powinno być traktowane jako konto korygujące do pierwszego. Jednorazowe ujęcie całej prowizji w kosztach finansowych okresu nie jest zatem poprawne w kontekście wymagań MSSF. Warto jednak wspomnieć, że jeżeli pojawiają się określone transakcje, które są nieistotne dla oceny sytuacji finansowej spółki, ma ona prawo do zastosowania uproszczeń. W przypadku uznania, że kwota: 27 tys. zł jest nieistotna z perspektywy wyceny zobowiązań finansowych i ustalania wyniku finansowego, kierownictwo spółki może rozważyć jednorazowe spisanie jej w koszty finansowe na moment jej poniesienia, przyjmując to podejście jako uproszczenie dla pozycji nieistotnych. |
|
Przykład 3 W dniu 10 czerwca 2024 r. spółka "Delta" zaciągnęła na warunkach rynkowych kredyt inwestycyjny na kwotę: 7 mln zł, który wykorzystano do sfinansowania nowej maszyny. Maszyna po jej zakupie 14 czerwca 2024 r. podlega długotrwałemu montażowi, który najprawdopodobniej zakończy się pod koniec 2024 r. W momencie uruchomienia kredytu spółka zapłaciła prowizję w wysokości: 70 tys. zł. Kierownictwo spółki rozważa ujęcie początkowe kredytu i możliwość ujęcia zapłaconej prowizji w wartości początkowej maszyny (środków trwałych w budowie). Kredyt zaklasyfikowano do wyceny w zamortyzowanym koszcie. W związku z faktem, że kredyt zaklasyfikowano do wyceny w zamortyzowanym koszcie, jego wartość początkową będzie stanowiła jego wartość godziwa (tu: 7 mln zł), pomniejszona o koszty transakcyjne w kwocie: 70 tys. zł, czyli łącznie kwota: 6.930 tys. zł. Dla potrzeb MSSF nie ma znaczenia, czy kredyt jest kredytem inwestycyjnym, czy operacyjnym - jeżeli ma być on wyceniany w zamortyzowanym koszcie, zasady jego wyceny są analogiczne do przedstawionych powyżej. Analogicznie jak w przykładzie 2, spółka może od strony technicznej zaksięgować wskazane elementy na różnych kontach, np. na koncie zobowiązań z tytułu kredytów (w kwocie: 7 mln zł) i na koncie rozliczeń międzyokresowych kosztów/prowizji (w kwocie: 70 tys. zł). Należy jednak pamiętać, że drugie konto dla potrzeb rozliczeń i prezentacji powinno być traktowane jako konto korygujące do pierwszego. Ujęcie prowizji jako korekty wartości zobowiązania nie oznacza, że spółka nie będzie w ogóle jej ujmować w wartości początkowej środka trwałego. W związku z tym, że pozyskała składnik, który wymaga długotrwałego dostosowania, do jego wartości początkowej będą doliczane odsetki naliczane na zobowiązaniu efektywną stopą procentową, które uwzględniać będą część prowizji początkowej. Oznacza to, że jeżeli kredyt zostanie spłacony do momentu, gdy maszyna będzie gotowa do użytkowania, cała prowizja zostanie rozliczona w wartość początkową maszyny. Jeżeli jednak kredyt będzie spłacany po dniu, gdy maszyna jest gotowa (została przyjęta) do użytkowania, w jej wartość początkową zostanie rozliczona jedynie część prowizji początkowej. Jednorazowe ujęcie całej prowizji w środkach trwałych w budowie nie jest poprawne w kontekście wymagań MSSF. Rozwiązanie takie byłoby możliwe, gdyby jednostka uznała koszty transakcyjne jako kwotę nieistotną z perspektywy wyceny zobowiązań finansowych i środków trwałych oraz ustalania wyniku finansowego i zastosowała takie uproszczenie. |
|
Przykład 4 W lutym 2024 r. spółka deweloperska "Beta" wyemitowała na warunkach rynkowych obligacje za kwotę: 15 mln zł. Obligacje wyemitowano w celu sfinansowania nowej inwestycji deweloperskiej - budowy apartamentowca. W związku z emisją obligacji spółka "Beta" zapłaciła prowizję w kwocie: 200 tys. zł pośrednikowi, który zajmował się dystrybucją obligacji wśród obligatariuszy. Kierownictwo spółki rozważa ujęcie zapłaconej prowizji w wartości początkowej inwestycji. Obligacje będą wyceniane w zamortyzowanym koszcie. Podobnie jak w poprzednich przykładach, kwotę prowizji należy wykazać jako element wartości początkowej zobowiązania (korektę wartości) i rozliczać w czasie do wykupu obligacji. Jeżeli obligacje zostaną wykupione przed zakończeniem inwestycji, w praktyce może się okazać, że cała prowizja początkowa została rozliczona w wartość tej inwestycji wraz z innymi odsetkami w wyniku zastosowania efektywnej stopy procentowej. Analogicznie jak we wcześniejszych przykładach - spółka mogłaby ująć całą prowizję w wartość początkową inwestycji (a nie jako korektę wartości zobowiązania), gdyby jej wysokość została uznana za nieistotną. |
1.2. Ustalenie wartości godziwej
Kolejnym aspektem wyceny początkowej zobowiązania jest konieczność jego ujęcia w wartości godziwej. Jak zauważa sam MSSF 9, "najlepszym dowodem wartości godziwej instrumentu finansowego w momencie początkowego ujęcia jest zazwyczaj cena transakcyjna (tj. wartość godziwa uiszczonej lub otrzymanej zapłaty, zob. również MSSF 13)". Oznacza to, że w wielu przypadkach jednostka nie ma potrzeby odrębnego ustalania wartości godziwej, jeżeli jest w stanie wykazać, że transakcję zaciągnięcia zobowiązania przeprowadzono na warunkach rynkowych spełniających kryteria MSSF 13 "Ustalanie wartości godziwej".
|
Przykład 5 W maju 2024 r. spółka "Alfa" zaciągnęła kredyt w wysokości: 10 mln zł oraz wyemitowała zerokuponowe 2-letnie obligacje o wartości nominalnej: 5 mln zł i cenie emisyjnej: 4,45 mln zł (emisja z dyskontem). Kredyt zaciągnięto w wyniku negocjacji i ustaleń z bankiem "XYZ". W wyniku przeprowadzonej oceny kierownictwo spółki ustaliło, że warunki kredytu, w tym zabezpieczenia, stopa procentowa, prowizje za uruchomienie kredytu, kowenanty kredytowe itp. nie odbiegają od warunków umownych oczekiwanych na kredytach udzielanych przez inne banki. Analiza emisji obligacji wskazała, że zostały one skierowane do podmiotów niepowiązanych, a przewidziane dyskonto odzwierciedla roczną rentowność zbliżoną do rentowności innych zobowiązań tego typu zaciąganych przez spółkę "Alfa". Dodatkowo pozostałe warunki obligacji m.in. dotyczące wykupu nie odbiegają od emisji tego typu papierów przeprowadzonych na warunkach rynkowych. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności występują przesłanki do uznania, że kwota: 10 mln zł i kwota: 4,45 mln zł odzwierciedlają wartości godziwe zaciągniętych zobowiązań i stanowić będą podstawę do ich wyceny początkowej. |
W praktyce mogą jednak występować sytuacje, gdy kwoty zaciąganych zobowiązań nie odzwierciedlają ich wartości godziwej. Zaciąganie zobowiązań na warunkach nierynkowych, np. bez wynagrodzenia dla wierzyciela (mimo ponoszenia przez niego określonego ryzyka) bądź wyraźnie poniżej lub powyżej rynkowych stóp procentowych charakterystycznych dla dłużnika z tytułu zbliżonych instrumentów, jest jednoznaczną przesłanką do ustalenia wartości godziwej, która będzie podstawą ujęcia takich pozycji.
Wartość godziwą należy ustalać zgodnie z wytycznymi MSSF 13. W przypadku gdy dłużne instrumenty finansowe jednostki nie są notowane, dla ustalenia ich wartości godziwej stosuje się zazwyczaj technikę zdyskontowanych przepływów pieniężnych (ang. DCF - discounted cash flows), która bazuje na rozpisaniu przewidywanych przyszłych płatności i ich zdyskontowaniu bieżącą rynkową stopą procentową charakterystyczną dla dłużnika (jednostki), która uwzględnia zarówno zwrot dla inwestora z tytułu zmiany wartości pieniądza w czasie, jak i ryzyko kredytowe dłużnika. Należy zauważyć, że stopy procentowe ustalane dla różnych zobowiązań tej samej jednostki mogą się różnić, co może wynikać np. z okresu finansowania, waluty, formy i zakresu zabezpieczenia dla wierzyciela, opcji (lub wymogu) wcześniejszej spłaty itp.
Ujęcie początkowe zobowiązań w kwocie różnej od wartości transakcji (rzeczywistego przepływu) powoduje konieczność odpowiedniego ujęcia różnicy między kwotą transakcji oraz kwotą ujętego zobowiązania. Różnica taka powinna być ujęta w wyniku finansowym okresu, chyba że jednostka jest w stanie zidentyfikować inną istotę ekonomiczną transakcji, która wymagałaby innego ujęcia. Jeżeli wartość zobowiązania według wartości godziwej jest niższa niż kwota transakcji, to należałoby ująć różnice po stronie Ma jako zyski. Jednostka może rozważyć pominięcie identyfikacji różnic między wartością godziwą i kwotą transakcji, jeżeli różnice te są nieistotne dla oceny jej sytuacji finansowej i wyników.
|
Przykład 6 W czerwcu 2024 r. kierownictwo spółki "Teta" rozważa wycenę początkową zobowiązań z tytułu: a) 3-letniej kaucji w wysokości: 40 tys. zł, otrzymanej w związku z umową najmu; kaucja zostanie zwrócona w tej samej wysokości za 3 lata (po zwrocie wynajmowanego innemu podmiotowi składnika), bez odsetek; umowa najmu została zidentyfikowana przez spółkę "Teta" jako leasing operacyjny (spółka "Teta" jest leasingodawcą), b) 2-letniej kaucji w wysokości: 60 tys. zł, otrzymanej w związku z umową dzierżawy; kaucja zostanie zwrócona za 2 lata w kwocie: 60 tys. zł, powiększonej o odsetki (oprocentowane 1% rocznie) liczone od nominału (łączna kwota: 1.200 zł); stopa procentowa (tu: 1%) nie odzwierciedla ryzyka spółki "Teta"; umowa dzierżawy została zidentyfikowana przez spółkę "Teta" jako leasing operacyjny (spółka "Teta" jest leasingodawcą), c) 2,5-letniej nieoprocentowanej pożyczki w kwocie: 1 mln zł, zaciągniętej od spółki matki, z którą spółka "Teta" tworzy podatkową grupę kapitałową, d) 1,5-rocznej pożyczki na kwotę: 4 mln zł zaciągniętej od Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, oprocentowanej według stopy WIBOR 3M; pożyczka została zaciągnięta w związku z finansowaniem kupna i instalacji filtrów powietrza; w momencie zaciągnięcia finansowania WIBOR 3M wynosił: 5,85%; odsetki mają być spłacane co kwartał, a kapitał (w kwocie: 4 mln zł) na koniec 1,5-rocznego okresu trwania pożyczki. Zakładając, że rynkowa efektywna stopa procentowa dla każdego, ze wskazanych zobowiązań wyniosłaby 8%, wartość godziwa wynosiłaby odpowiednio: a) dla 3-letniej kaucji: 40.000 zł : (1 + 0,08)3 = 31.753,29 zł, b) dla 2-letniej kaucji: 61.200 zł : (1 + 0,08)2 = 52.469,14 zł, c) dla 2,5-letniej pożyczki: 1 mln zł : (1 + 0,08)2,5 = 824.974,66 zł, d) dla 1,5-rocznej pożyczki: 4 mln zł : (1 + 0,08)1,5 + 58.500 zł : (1 + 0,08)0,25 + 58.500 zł : (1 + 0,08)0,5 + 58.500 zł : (1 + 0,08)0,75 + 58.500 zł : (1 + 0,08)1 + 58.500 zł : (1 + 0,08)1,25 + 58.500 zł : (1 + 0,08)1,5 = 3.892.209,36 zł; gdzie 58.500 zł to kwartalne płatności odsetkowe policzone jako: 4 mln zł × 0,0585 × 3 : 12. W odniesieniu do transakcji a) i b), dotyczących kaucji związanych z umową najmu i dzierżawy należałoby rozważyć, czy różnica między kwotą transakcji oraz kwotą ujętego zobowiązania nie kwalifikuje się jako dodatkowy element przychodów na zawartej umowie leasingu, ponieważ w wyniku jej zawarcia jednostka otrzymała finansowanie poniżej rynkowych stóp procentowych. W związku z tym uzasadnione może być ujęcie jej jako przychodów przyszłych okresów, które systematycznie zaliczane są do przychodów w trakcie trwania tych umów. W odniesieniu do transakcji c), dotyczącej pożyczki udzielonej przez spółkę matkę (jednostkę dominującą), rozważenia wymaga ujęcie różnicy jako dofinansowania ze strony właściciela, a zatem ujęcie tej kwoty bezpośrednio w kapitale (np. jako kapitał rezerwowy lub agio). Z kolei w odniesieniu do transakcji d), różnica ujęta na pożyczce udzielonej przez agencję rządową (WFOŚiGW) kwalifikuje się jako dotacja do środka trwałego (filtrów powietrza), co oznaczałoby ujęcie tej kwoty jak innych dotacji. Co warte wspomnienia, zaliczenie wskazanej różnicy między wartością godziwą zobowiązania i kwotą otrzymanego finansowania do dotacji został wyraźnie wskazany w MSR 20 "Dotacje rządowe oraz ujawnianie informacji na temat pomocy rządowej". Na jego mocy jednostka może: a) ująć taką różnicę jako element przychodów przyszłych okresów i rozliczać w czasie amortyzacji składnika, którego wsparcie dotyczy; w takiej sytuacji pojawiłyby się zapisy: - Wn konto "Środki pieniężne": 4 mln zł, b) skorygować wartość początkową samego składnika aktywów (tu: filtrów powietrza), w wyniku czego będzie naliczać niższą amortyzację; w takiej sytuacji pojawiłyby się zapisy: - Wn konto "Środki pieniężne": 4 mln zł, Jeżeli różnice między wartością godziwą i kwotą transakcji są nieistotne dla oceny sytuacji finansowej i wyników spółki, to może ona rozważyć pominięcie ich identyfikacji. Przykładowo w transakcjach a) i b), dotyczących kaucji, różnice między kwotą otrzymaną i wartością godziwą wynosiły odpowiednio: 8.246,71 zł i 7.530,86 zł. Uznając, że są to kwoty nieistotne, można wprowadzić zobowiązanie z tytułu zwrotnej kaucji w kwotach otrzymanych (odpowiednio: 40 tys. zł i 60 tys. zł). Jeżeli jednak kwoty te są uznane za znaczące bądź spółka posiada wiele tego typów instrumentów (dla których po zagregowaniu różnice byłyby istotne), to pominięcie wskazanego podejścia jest nieuzasadnione. |
Warto w tym miejscu wspomnieć, że dodatkowym czynnikiem, który może mieć wpływ na ujęcie różnicy między kwotą otrzymanego finansowania i wartością godziwą zobowiązania jest również sposób określania wartości godziwej. Na podstawie pkt B5.1.2A MSSF 9 ujęcie przedmiotowej różnicy w wyniku finansowym okresu jest możliwe, jedynie jeżeli wartość godziwa określona została na podstawie aktywnego rynku lub jednostka opiera się na technice wyceny, w której wykorzystywane są dane z obserwowalnych rynków. Jeżeli jednostka nie ma dostępu do obserwowalnych danych rynkowych, to należy oszacować wartość godziwą danego instrumentu, lecz różnicę między kwotą finansowania i oszacowaną wartością godziwą ujmuje się jako korektę wartości początkowej. W ostatecznym rozrachunku spowoduje to zatem wycenę takiego zobowiązania w kwocie finansowania (kwotę transakcji odzwierciedli wartość godziwa skorygowana o różnicę z wyceny początkowej). Wydaje się, że w kontekście instrumentów dłużnych podejście takie będzie stosunkowo rzadko stosowane.
Należy zwrócić uwagę, że MSSF 9 nie przewiduje w kontekście wyceny początkowej zobowiązań finansowych związanych z działalnością operacyjną jednostki wyjątku, jaki wprowadzono dla należności z tytułu dostaw i usług (które są wyceniane co do zasady w cenie transakcyjnej określonej zgodnie z MSSF 15). Powoduje to, że zobowiązania z tytułu dostaw i usług podlegają ogólnym zasadom wyceny początkowej zobowiązań finansowych, jakie przedstawiono powyżej, w wyniku czego konieczne może być ich ujęcie początkowe w wartości godziwej zobowiązania.
|
Przykład 7 Z końcem marca 2024 r. spółka "Ypsylon" nabyła nieruchomość zaliczoną do rzeczowych aktywów trwałych. Cena zakupu określona w akcie notarialnym wynosiła: 10 mln zł. Kwota ta została rozłożona na 4 płatności ratalne (kwartalne). Pierwsza płatność (w wysokości: 2,5 mln zł) nastąpiła z końcem czerwca 2024 r., a kolejne mają odpowiednio nastąpić pod koniec września 2024 r., pod koniec grudnia 2024 r. i pod koniec marca 2025 r. Rynkowa stopa procentowa charakterystyczna dla spółki "Ypsylon" została określona na 9%. Kierownictwo spółki rozważa ujęcie zobowiązania. W przedstawionej sytuacji spółka powinna ustalić wartość godziwą zobowiązania, np. wykorzystując technikę DCF. Zakładając, że wartość ta wyniesie: 2,5 mln zł : (1 + 0,09)0,25 + 2,5 mln zł : (1 + 0,09)0,5 + 2,5 mln zł : (1 + 0,09)0,75 + 2,5 mln zł : (1 + 0,09)1 = 9.478.386,63 zł, w tej właśnie kwocie należy określić zobowiązanie oraz ująć nabytą nieruchomość (zgodnie z MSR 16 par. 23), zapisem: - Wn konto "Środki trwałe w budowie": 9.478.386,63 zł, Różnica między kwotą do zapłaty: 10 mln zł a wartością godziwą: 9.478.386,63 zł, czyli kwota: 521.613,37 zł, powinna być przez spółkę "Ypsylon" rozliczana efektywną stopą procentową w związku z wyceną w zamortyzowanym koszcie i ujmowana jako koszty (najczęściej koszty finansowe). Jeżeli nieruchomość wymaga długotrwałego dostosowywania do potrzeb jednostki, to wskazana różnica będzie wykazywana jako koszty finansowania zewnętrznego aktywowane w wartości tego składnika. Gdyby wystąpiła sytuacja, że nieruchomość byłaby w trakcie dostosowania do potrzeb spółki "Ypsylon" dłużej niż rok, cała różnica zostanie rozliczona w wartość początkową środków trwałych w budowie. |
W kolejnym numerze Zeszytów Metodycznych Rachunkowości omówimy na przykładach liczbowych zasady wyceny początkowej zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy.
