Regulacje stanowiska Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie rozrachunków z kontrahentami
W kwestii waloryzacji kwoty partycypacji na dzień bilansowy warto także uwzględnić regulacje stanowiska Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie rozrachunków z kontrahentami, które obejmuje zasady ujmowania, wyceny, prezentacji oraz inwentaryzacji rozrachunków z kontrahentami w jednostkach, które sporządzają sprawozdania finansowe na podstawie załącznika nr 1, 4, 5 lub 6 do ustawy o rachunkowości. Według tego stanowiska:
a) transakcja handlowa to umowa, o której mowa w ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, której przedmiotem jest odpłatna dostawa dobra lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony (przedsiębiorcy, podmioty publiczne, osoby wykonujące wolny zawód) zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością,
b) transakcja zakupu-sprzedaży to transakcja handlowa lub inna umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa dobra lub odpłatne świadczenie usługi, przy czym jedną ze stron umowy jest osoba fizyczna lub inny podmiot niewymieniony w ww. ustawie,
c) dobro to materiał, wyrób, półprodukt, towar, składnik wartości niematerialnych i prawnych, składnik rzeczowych aktywów trwałych,
d) rozrachunki z kontrahentami to należności i zobowiązania jednostki, powstałe w wyniku zawarcia przez nią transakcji zakupu-sprzedaży.
Zarówno ustawa o rachunkowości, jak i ww. stanowisko stanowią o wycenie na dzień bilansowy zobowiązania w kwocie wymagającej zapłaty (por. art. 28 ust. 1 pkt 8 ustawy o rachunkowości i pkt 7 stanowiska). Przez zobowiązanie, w świetle art. 3 ust. 1 pkt 20 ustawy o rachunkowości, rozumie się wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki (TBS nie będzie ze swoich środków dokonywał wypłaty kwoty zwaloryzowanej partycypacji - pokryje ją przyszły najemca lokalu).
Kwota wymaganej/wymagająca zapłaty - zgodnie ze stanowiskiem w sprawie rozrachunków z kontrahentami - jest to wartość należności/zobowiązania ustalona na dzień ich rozliczenia lub na dzień bilansowy, jako:
1) wartość należności/zobowiązania na dzień początkowego ujęcia w księgach rachunkowych (wartość nominalna),
2) minus otrzymane do dnia rozliczenia/dnia bilansowego spłaty (raty na poczet spłaty zobowiązania), przedpłaty wniesione przez kontrahentów, przyznane kontrahentom zmniejszenia ceny (w formie różnych rodzajów rabatów, uznanych reklamacji),
3) plus naliczone na dzień rozliczenia/dzień bilansowy: odsetki (umowne, ustawowe, za opóźnienie w zapłacie), kary umowne, zasądzone koszty postępowania sądowego.
Kwota wymaganej/wymagająca zapłaty nie uwzględnia czynników zewnętrznych, takich, jak np. zmiana wartości pieniądza w czasie (dyskonto).
Zatem waloryzacja partycypacji na każdy dzień bilansowy - w naszej ocenie - nie jest zasadna. Powyżej przytaczane regulacje ustawy o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa wyraźnie bowiem wskazują na kierunkowe podejście w tej sprawie, a mianowicie że wypłacona kwota partycypacji poprzedniemu najemcy w kwocie zwaloryzowanej jest powiązana z wniesieniem przez nowego najemcę partycypacji, a nie z dodatkowymi kosztami dla TBS.
Niemniej jednak, w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego wskazane jest zamieszczenie szczegółowych informacji na temat wykazanego w bilansie zobowiązania z tytułu partycypacji, tym bardziej, że - jak wskazano w pytaniu - jest to kwota znacząca.
Ponadto z informacji zawartych w pytaniu wynika również, że TBS jest jednostką małą w rozumieniu przepisów ustawy o rachunkowości. Oznacza to, że może ono m.in. nie stosować przepisów rozporządzenia w sprawie uznawania i metod wyceny oraz ujawniania i prezentacji instrumentów finansowych (por. art. 28b ustawy o rachunkowości).
