Wydatki na zwierzęta w firmie - VAT i PIT

Czynny podatnik VAT zamierza do swojej działalności pozyskać bezpłatnie psa i kota. Rolą psa byłoby stróżowanie, a kota odstraszanie gryzoni. Czy wydatki na utrzymanie zwierząt (np. zakup budy, kuwety, żwirku, karmy) będą uprawniały do odliczenia VAT i czy będą mogły zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów?

Prawo do odliczenia VAT

Podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia VAT, gdy zakupione towary/usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych (patrz: art. 86 ust. 1 ustawy o VAT). Prawo to przysługuje jednak pod warunkiem niezaistnienia przesłanek negatywnych określonych w art. 88 ww. ustawy (np. prawo do odliczenia VAT nie powstanie, gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku).

Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia VAT jest zatem m.in. związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi, tzn. których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego). Ustawodawca nie precyzuje natomiast, w jakim zakresie i w jaki sposób towary i usługi muszą być wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, aby pozwoliło to podatnikowi na odliczenie podatku. Związek ten może być zatem bezpośredni lub pośredni. O związku bezpośrednim dokonywanych zakupów z działalnością gospodarczą można mówić wówczas, gdy nabywane towary lub usługi służą np. dalszej odprzedaży, bowiem bezpośrednio wiążą się z czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi przez podatnika. Natomiast związek pośredni wystąpi w sytuacji, gdy ponoszone wydatki nie mają bezpośredniego odzwierciedlenia w osiąganych obrotach, ale ich ponoszenie warunkuje uzyskanie obrotu opodatkowanego VAT (poprzez wpływ na ogólne funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości). Tym samym, aby stwierdzić, czy podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia VAT od dokonanego zakupu, należy zbadać związek ponoszonych wydatków z wykonywanymi przez podatnika czynnościami opodatkowanymi, przy czym związek ten musi mieć charakter niewątpliwy. Podatnik musi zaś wykazać związek zakupów z wykonanymi czynnościami opodatkowanymi.

Czy można jednak uznać, że w przypadku wydatków ponoszonych na utrzymanie psa/kota istnieje związek z czynnościami opodatkowanymi VAT? Wydaje się, że związek taki można wykazać np. w sytuacji, gdy kot będzie zwalczał gryzonie mogące powodować straty w firmie (np. poprzez zniszczenie towarów w magazynie branży spożywczej, przegryzanie kabli w firmach produkcyjnych lub innych). Związku takiego można się doszukiwać także wówczas, gdy pies pełni funkcję stróża (chroni firmę od strat spowodowanych włamaniem, kradzieżą).

Warto jednak wspomnieć, że gdyby podatnik prowadził działalność w miejscu swojego zamieszkania, wówczas odliczenie VAT od wydatków na zwierzę mogłoby zostać zakwestionowane. Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 28 września 2022 r., nr 0114-KDIP4-2.4012.379.2022.1.AA uznał mianowicie, że w sytuacji, w której biuro podatnika znajduje się w domu, nie sposób uznać, że posiadany pies jest związany wyłącznie z prowadzoną działalnością gospodarczą. W sytuacji analizowanej przez organ podatnik świadczył usługi w zakresie cyberbezpieczeństwa i przechowywał w domu specjalistyczny sprzęt i dokumenty zawierające poufne dane klientów - oprócz monitoringu i systemu alarmowego w celu zwiększenia bezpieczeństwa posiadał psa stróżującego. Biorąc powyższe pod uwagę organ zauważył, że w czasie, gdy pies ma za zadanie pełnić funkcję stróża biura, jednocześnie pełni tą samą funkcję w stosunku do domu i znajdujących się tam przedmiotów użytku osobistego. W takiej sytuacji nie sposób nie dostrzec prywatnego charakteru posiadania psa, pomimo prowadzenia działalności gospodarczej w biurze wydzielonym na terenie domu. Konieczność podjęcia wszelkich możliwych kroków prowadzących do ochrony przekazanego sprzętu oraz powierzonych przez klientów danych jest - w ocenie organu - przesłanką niewystarczającą, aby wydatki związane z utrzymaniem posiadanego psa powiązać z prowadzoną działalnością gospodarczą. Ostatecznie organ uznał, że w tej sytuacji wydatki ponoszone na utrzymanie psa nie mają ścisłego i niebudzącego wątpliwości związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, nie wiążą się również z całokształtem funkcjonowania firmy. Zatem nie występuje tu związek podatku naliczonego z wykonywaniem czynności opodatkowanych i podatnik nie ma prawa do odliczenia VAT w związku z ponoszeniem wydatków związanych z utrzymaniem psa pełniącego funkcję stróża.

W świetle powyższego odliczenie VAT od wydatków związanych z posiadanymi w firmie zwierzętami zależy od okoliczności faktycznych.

Koszty uzyskania przychodów

Zgodnie z ogólną zasadą zapisaną w art. 22 ust. 1 ustawy o PDOF, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 tej ustawy.

Przyjmuje się, że kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalnie i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością, których celem jest osiągnięcie przychodów lub zabezpieczenie albo zachowanie źródła przychodów tak, aby to źródło przynosiło przychody także w przyszłości, z wyjątkiem wydatków ustawowo wyłączonych z tych kosztów.

Jak wyjaśniają organy podatkowe, tym co jest celowe i potrzebne w prowadzonej działalności decyduje podmiot prowadzący tę działalność (a nie organ podatkowy). Na podatniku spoczywa zatem obowiązek wykazania związku poniesionych kosztów z prowadzoną działalnością, w tym okoliczności, że ich poniesienie ma wpływ na wysokość osiągniętych przychodów. Przy czym związek między poniesieniem wydatku a osiągnięciem przychodu bądź zachowaniem lub zabezpieczeniem jego źródła, należy oceniać indywidualnie w stosunku do każdego wydatku. Z oceny tego związku powinno wynikać, że poniesiony wydatek obiektywnie może przyczynić się do osiągnięcia przychodu, bądź służyć zachowaniu lub zabezpieczeniu źródła przychodów. Jeśli dany wydatek nie służy tym celom i został poniesiony np. na potrzeby osobiste, to nie może on stanowić kosztu uzyskania przychodu. Istnieje bowiem grupa wydatków, które nie mogą być uznane za związane z działalnością gospodarczą, gdyż ponoszą je osoby fizyczne niezależnie od tego, czy prowadzą działalność gospodarczą, czy też takiej działalności nie prowadzą.

Zdaniem organów podatkowych, zasadniczo wydatki na zakup i utrzymanie zwierzęcia w firmie (np. psa stróżującego), której siedziba nie mieści się w miejscu zamieszkania podatnika, mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Tak uznał Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 19 kwietnia 2021 r., nr 0113-KDIPT2-1.4011.45.2021.2.DJD. W przedstawionym stanie faktycznym podatnik prowadził działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług transportu drogowego towarów. Zamierzał zakupić i wyszkolić psa do stróżowania i pilnowania towarów w trakcie ich rozładunku, co miało przyczynić się do sprawnego funkcjonowania jego firmy i pozyskania dodatkowych przychodów. Poza jednorazowym wydatkiem na zakup psa, podatnik miał kupować psu jedzenie, zapewniać opiekę weterynaryjną, strzyżenie oraz ponosić inne wydatki związane z jego posiadaniem (np. zakup obroży, smyczy, gryzaków). Dyrektor KIS uznał, że:

"(...) Wnioskodawca (...) będzie mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej wydatki związane z zakupem, utrzymaniem i wyszkoleniem psa, który będzie pełnił funkcje stróżujące w trakcie transportu drogowego towarów, realizowanego przez Wnioskodawcę w ramach prowadzonej przez Niego działalności gospodarczej. Powyższe wydatki pozwolą bowiem pozyskać dodatkowy czas na realizację większej ilości zleceń i osiągnięcie dodatkowych przychodów, a także mają na celu zabezpieczenie źródła tych przychodów, co podniesiono we wniosku. (...) "

Problemowa jest natomiast kwestia zakupu zwierzęcia (np. psa) na potrzeby działalności gospodarczej, która jest prowadzona w miejscu zamieszkania podatnika. Jakiś czas temu organy podatkowe zgadzały się na ujmowanie w kosztach podatkowych wydatków związanych z utrzymaniem (zakupem) psa do działalności gospodarczej prowadzonej w domu. Tak wynika np. z interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z 8 listopada 2021 r., nr 0113-KDIPT2-1.4011.757.2021.2.ISL. W interpretacji tej organ podatkowy zgodził się na zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z zakupem, utrzymaniem i wyszkoleniem psa, który miał pełnić funkcje stróżujące w prowadzonym przez podatnika biurze rachunkowym zlokalizowanym w jego domu, w którym przechowywane były ważne dokumenty, specjalistyczne oprogramowanie, sprzęt komputerowy, drukarki oraz wszelkie narzędzia i pomoce służące do codziennego funkcjonowania biura.

Inaczej natomiast wynika z interpretacji indywidualnej z 17 marca 2023 r., nr 0113-KDIPT2-1.4011.1059.2022.4.MAP, w której podatnik prowadzący w miejscu zamieszkania działalność gospodarczą związaną z branżą IT ponosił wydatki na utrzymanie psa. Organ podatkowy stwierdził, że ze względu na to, iż pies będzie pilnował budynku związanego tylko w części z prowadzoną działalnością gospodarczą (czyli będzie ochraniał zarówno majątek związany z działalnością gospodarczą, jak i majątek prywatny), to kosztem uzyskania przychodu mogą być jedynie wydatki w takiej części, w jakiej pies będzie wykorzystywany na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, a nie dla celów prywatnych.

Podobnie Dyrektor KIS uznał w interpretacji indywidualnej z 25 października 2023 r., nr 0112-KDWL.4011.75.2023.1.WS.

W świetle powyższego, w naszej ocenie, nie powinno być kwestionowane ujęcie w kosztach podatkowych wydatków na utrzymanie w firmie, której siedziba nie mieści się w miejscu zamieszkania podatnika, zwierzęcia na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej (np. psa pełniącego funkcję stróża czy kota zwalczającego gryzonie, które mogą powodować szkody w firmie, takie jak m.in. przegryzanie kabli, niszczenie towarów w magazynie). Przy czym należy pamiętać, że kwestia kwalifikacji poniesionych wydatków do kosztów podatkowych jest każdorazowo uzależniona od wykazania przez podatnika związku przyczynowo-skutkowego z prowadzoną działalnością gospodarczą, czyli udowodnienia, że wydatek został poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła tego przychodu.