Uproszczone sprawozdanie finansowe jednostki małej

Roczne sprawozdanie finansowe według załącznika nr 5 do ustawy o rachunkowości mogą sporządzać podmioty, które spełniają warunki przewidziane w ustawie o rachunkowości dla jednostek małych i których organ zatwierdzający podjął odpowiednią decyzję w tej kwestii.

Status jednostki małej

Jednostką małą może być podmiot spełniający kryteria określone w art. 3 ust. 1c i ust. 1d ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2023 r. poz. 120 ze zm.), którego organ zatwierdzający podjął decyzję w sprawie sporządzenia sprawozdania finansowego z zastosowaniem uproszczeń przewidzianych w ustawie o rachunkowości dla jednostki małej. Przy czym statusu jednostki małej nie mogą przyjąć podmioty wskazane w art. 3 ust. 1e ustawy o rachunkowości, czyli m.in. banki, ubezpieczyciele.

Jednostkami małymi mogą pozostać podmioty, które za poprzedni rok obrotowy sporządziły uproszczone sprawozdanie finansowe dla jednostek małych, a w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, albo w roku poprzedzającym ten rok obrotowy przekroczyły dwie z progowych wielkości przewidzianych dla jednostek małych. Przykładowo, gdy dany podmiot przyjął w 2022 r. lub wcześniej status jednostki małej i sprawozdanie finansowe za 2022 r. sporządził według załącznika nr 5 do ustawy o rachunkowości, to mimo że w 2023 r. przekroczył dwie z trzech wielkości granicznych przewidzianych dla tych jednostek, może nadal w 2023 r. pozostać jednostką małą i sporządzić sprawozdanie finansowe za ten rok według załącznika nr 5 do ustawy o rachunkowości. Jednak gdy w dwóch kolejnych latach, np. w 2022 r. i w 2023 r., przekroczył dwie z trzech wielkości granicznych, o których mowa w art. 3 ust. 1c ustawy o rachunkowości, to przy sprawozdaniu finansowym za 2023 r. nie może korzystać z uproszczeń dla jednostek małych i musi stosować wzór sprawozdania finansowego z załącznika nr 1.

Możliwość sporządzania przez jednostki małe sprawozdania finansowego według załącznika nr 5 jest ich przywilejem, a nie obowiązkiem. Zatem organ zatwierdzający może nie podjąć decyzji o stosowaniu uproszczeń w tym zakresie i wtedy pomimo spełnienia warunków dla jednostki małej taki podmiot ma obowiązek przygotowania sprawozdania finansowego według załącznika nr 1.

Warto wspomnieć, że planowane jest podniesienie progów finansowych dla poszczególnych kategorii jednostek zdefiniowanych w ustawie o rachunkowości, w tym jednostek małych. Pisaliśmy o tym m.in. w GP nr 15 z br., na str. 2. Obecnie jednak wielkości te pozostają na niezmienionym poziomie.

Sprawozdanie finansowe według załącznika nr 5 do ustawy o rachunkowości składa się z: wprowadzenia do sprawozdania finansowego, bilansu, rachunku zysków i strat, dodatkowych informacji i objaśnień.

Możliwe zwolnienia

Jednostka mała nie ma obowiązku sporządzania zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym i rachunku przepływów pieniężnych, nawet gdy jej sprawozdanie podlega obowiązkowemu badaniu przez firmę audytorską (art. 48a ust. 4 oraz art. 48b ust. 5 ustawy o rachunkowości). Jeżeli taki podmiot ma obowiązek sporządzenia sprawozdania z działalności, może tego nie robić, o ile w dodatkowych informacjach i objaśnieniach (w ust. 18) zaprezentuje dane dotyczące nabycia udziałów własnych (art. 49 ust. 5 ustawy o rachunkowości). Jednostka mała może jednak dobrowolnie sporządzić sprawozdanie z działalności. Wtedy także ma możliwość skorzystania z przywileju i może nie wykazywać w nim danych o kluczowych niefinansowych wskaźnikach efektywności związanych z jej działalnością oraz danych dotyczących zagadnień pracowniczych i środowiska naturalnego (art. 49 ust. 6 ustawy o rachunkowości). Organ zatwierdzający jednostki małej może zdecydować o niesporządzaniu dodatkowych informacji i objaśnień według załącznika nr 5, ale zgodnie z załącznikiem nr 1. Wtedy należy w tej części sprawozdania finansowego wykazać dane w zakresie nie mniejszym niż określony w załączniku nr 5.

Warto zaznaczyć, że na podstawie art. 50 ust. 1 ustawy o rachunkowości, każda jednostka, w tym mała, może zwiększyć szczegółowość danych wykazywanych w sprawozdaniu finansowym, przede wszystkim o takie, których zmieszczenie jest niezbędne dla prawidłowego zaprezentowania jej sytuacji finansowej i majątkowej.

Wprowadzenie

O stosowanych ułatwieniach przewidzianych dla jednostek małych informuje się w uproszczonym wprowadzeniu do sprawozdania finansowego. Zakres danych, jakie jednostka mała powinna zamieścić we wprowadzeniu do sprawozdania sporządzonego według załącznika nr 5 do ustawy o rachunkowości, jest zbliżony do tego z załącznika nr 1. Nie ma jednak obowiązku m.in. wskazania numeru PKD, określenia, czy sprawozdanie finansowe zawiera dane łączne i czy sporządzono je po połączeniu spółek. We wprowadzeniu zwięźle informuje się także o innych stosowanych uproszczeniach.

Bilans

Uproszczenia w bilansie według załącznika nr 5 do ustawy o rachunkowości w porównaniu do wzoru z załącznika nr 1 polegają przede wszystkim na pominięciu pozycji sprawozdawczych oznaczonych cyframi arabskimi. Pozostawiono wyłącznie pozycje oznaczone literami oraz cyframi rzymskimi, a niektóre z nich uszczegółowiono poprzez dodanie sformułowania "w tym". W uproszczonym bilansie jednostki małej nie wyodrębniono pozycji dotyczących wielkości transakcji z jednostkami powiązanymi - prezentowane są one łącznie z tymi z jednostkami pozostałymi.

RZiS

W załączniku nr 5 do ustawy o rachunkowości są dwa warianty rachunku zysków i strat, tj. porównawczy i kalkulacyjny. Warianty te różnią się między sobą sposobem prezentacji przychodów i kosztów podstawowej działalności operacyjnej, a pozostała część rachunku jest taka sama w obu wariantach.

W porównawczym rachunku zysków i strat wynik ze sprzedaży (pozycja C) ustala się jako przychody netto ze sprzedaży (pozycja A.I) skorygowane o wzrost lub zmniejszenie stanu na początek i koniec roku obrotowego zapasów produktów i produkcji w toku oraz rozliczeń międzyokresowych kosztów (pozycja A.II), zwiększone o koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki (pozycja A.III) i pomniejszone o sumę kosztów działalności operacyjnej (pozycje B.I-B.VI). Z kolei w kalkulacyjnym rachunku zysków i strat wynik ze sprzedaży (pozycja E) stanowi przychód netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów (pozycja A) pomniejszony o koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów (pozycja B) oraz koszty sprzedaży (pozycja C) i ogólnego zarządu (pozycja D).