Wynagrodzenie ze zlecenia za okres przed powstaniem obowiązku ubezpieczeń nie zwiększy podstawy wymiaru składek ZUS

W UiPP nr 21/2023, str. 6 zwróciliśmy Czytelnikom uwagę na interpretację ZUS w Lublinie z 25 września 2023 r. (znak DI/200000/43/890/2023), która zawiera inne rozstrzygnięcie niż prezentowane przez naszą redakcję. Przypominamy, że w powołanej interpretacji ZUS uznał za prawidłowe stanowisko płatnika składek, który opłacił składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za zleceniobiorcę w wieku do 26 lat, posiadającego do 10 lipca 2023 r. status studenta, od wypłaconego mu 14 lipca 2023 r. wynagrodzenia należnego za czerwiec 2023 r. Zdaniem redakcji w tej sytuacji nie było obowiązku zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, gdyż było to wynagrodzenie należne za miesiąc, w którym zlecenie nie stanowiło tytułu do ww. ubezpieczeń. Dlatego też zwróciliśmy się w tej sprawie o wyjaśnienie do ZUS. Niestety pomimo wielu monitów ZUS nie odpowiedział na nasze pytanie.

W ostatnim czasie ukazała się jednak interpretacja ZUS w Gdańsku z 18 stycznia 2024 r. (znak DI/100000/43/1263/2023), która potwierdza stanowisko redakcji. Stan faktyczny dotyczył umów zlecenia zawieranych ze studentami, którzy w trakcie zlecenia tracą status studenta lub kończą 26 lat. Wnioskodawca w sytuacji, w której student utracił ten status, przykładowo z dniem 5 lipca, a wynagrodzenie za miesiąc czerwiec miał wypłacone w dniu 10 lipca nie pobierał od niego składek. Osoby, które w trakcie wykonywania umowy zlecenia tracą status studenta, zgłaszał do ubezpieczeń w ZUS od dnia następnego po dniu złożenia egzaminu dyplomowego/skreślenia z listy studentów. Od tego też dnia naliczał za nie obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne, przy założeniu, że punktem odniesienia jest data wykonania zleconych czynności, a nie data wypłaty. Dokonując pierwszej wypłaty po utracie statusu studenta, stosował podział wynagrodzenia na część oskładkowaną i nieoskładkowaną proporcjonalnie do liczby dni podlegania przez zleceniobiorcę obowiązkowym ubezpieczeniom. Jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wskazywał wynagrodzenie uzyskane za okres wykonywania zlecenia od dnia następującego po dniu utraty statusu studenta.

ZUS w Gdańsku uznał to stanowisko za prawidłowe. Jak czytamy w interpretacji ZUS: "(...) dla ustalenia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za osobę posiadającą status studenta za kluczowe i pierwszorzędne znaczenie ma ustalenie okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia, a dopiero po dokonaniu tego ustalenia - należy ustalać wysokość podstawy wymiaru składki, termin i sposób jej rozliczenia. Istotnym jest, że obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym cechuje nadrzędność względem obowiązku zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne, zaś obowiązek składkowy ma charakter pochodny (wtórny) wobec obowiązku podlegania ubezpieczeniom. Innymi słowy, obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne istnieje (może istnieć) tylko wtedy, gdy istnieje obowiązek ubezpieczeń społecznych (obowiązek podlegania tym ubezpieczeniom).

Skoro obowiązek opłacania składek stanowi kwestię pochodną względem obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym to nie ma uzasadnienia dla opłacania składek za okres, w którym dana osoba (tu osoba posiadająca status studenta) w ogóle nie była objęta obowiązkiem ubezpieczeń społecznych.

O obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne (...) decyduje to za jaki okres przysługuje wynagrodzenie z umowy zlecenia, a nie to kiedy zostanie wypłacone.

Nie decyduje tutaj termin wypłaty wynagrodzenia, lecz jego źródło oraz okres za który jest należne (okres niepodlegania ubezpieczeniom społecznym). (...)".

W świetle powyższego, przy ustalaniu podstawy wymiaru składek ZUS, gdy w danym miesiącu kalendarzowym zleceniobiorca uzyskuje wynagrodzenie za miesiąc poprzedni, w którym nie podlegał ubezpieczeniom, ze względu na posiadanie statusu studenta w wieku do ukończenia 26 lat, to w dokumentach rozliczeniowych sporządzonych za ten miesiąc nie należy rozliczać składek na ww. ubezpieczenia, pomimo że w miesiącu wypłaty wynagrodzenia zleceniobiorca podlega już obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Zakład pracy zawarł umowę zlecenia na okres od 1 października 2023 r. do 31 marca 2024 r. z osobą będącą studentem w wieku 23 lat. Zakładamy, że 29 lutego 2024 r. student obronił pracę dyplomową. Zatem od 1 marca 2024 r. z umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. W umowie wynagrodzenie określono w kwocie 5.000 zł i jest wypłacane za dany miesiąc 5. dnia następnego miesiąca.

Zleceniobiorca 5 marca 2024 r. uzyska wynagrodzenie za luty 2024 r. Od tego wynagrodzenia nie należy opłacać składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, ponieważ jest to wynagrodzenie za miesiąc, w którym zleceniobiorca nie podlegał przedmiotowym ubezpieczeniom. W raporcie ZUS RCA sporządzonym za marzec 2024 r. zakład pracy wykaże zleceniobiorcę z "zerowymi" podstawami wymiaru składek i z "zerowymi" składkami.

Wynagrodzenie za marzec 2024 r. zleceniobiorca uzyska w kwietniu 2024 r., a więc już po zakończeniu zlecenia. Od tego wynagrodzenia zakład pracy rozliczy składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, gdyż jest ono należne za miesiąc, w którym zlecenie stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. W raporcie ZUS RCA sporządzonym za kwiecień 2024 r. zostanie on wykazany z kodem tytułu ubezpieczenia 30 00 0 0 i rozliczonymi składkami na przedmiotowe ubezpieczenia.

Gdyby w danym miesiącu kalendarzowym zleceniobiorca uzyskał wynagrodzenie za miesiąc kalendarzowy, w którym tylko przez część tego miesiąca nie podlegał ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, to w podstawie wymiaru składek na przedmiotowe ubezpieczenia nie należałoby uwzględniać wynagrodzenia należnego za okres, w którym zlecenie nie stanowiło tytułu do ubezpieczeń.

Przyjmujemy założenia z poprzedniego przykładu, z tym że student obronił pracę dyplomową 22 lutego 2024 r. Od 23 lutego 2024 r. z umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Od części wynagrodzenia (należnego za okres od 23 do 29 lutego br.) wypłaconego 5 marca 2024 r. zleceniodawca powinien rozliczyć składki ZUS. Przepisy nie wskazują jak w takim przypadku ustalić część wynagrodzenia podlegającego oskładkowaniu. W praktyce, gdy wynagrodzenie jest określone kwotowo, ustala się ją dzieląc uzyskane wynagrodzenie przez liczbę dni kalendarzowych miesiąca, za które przysługuje i mnoży się przez liczbę dni podlegania przedmiotowym ubezpieczeniom w tym miesiącu, czyli 5.000 zł : 29 dni lutego x 7 dni = 1.206,90 zł.