Umowa zlecenia rolnika-przedsiębiorcy podlegającego ubezpieczeniu społecznemu rolników - stanowisko KRUS

W UiPP nr 13/2025, str. 12 pisaliśmy na temat ustalenia obowiązku ubezpieczeń w ZUS/ /KRUS rolnika równocześnie prowadzącego działalność gospodarczą objętego ubezpieczeniem społecznym rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy, który podejmuje pracę na podstawie umowy zlecenia (nie w ramach prowadzonej działalności) za wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 4.500 zł. Wówczas napisaliśmy, że taki rolnik z umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz może pozostać w ubezpieczeniu społecznym rolników, gdyż wynagrodzenie z umowy zlecenia w rozliczeniu miesięcznym nie przekracza minimalnego wynagrodzenia za pracę. Przy czym może on zrezygnować z ubezpieczenia społecznego rolników.

Takie rozstrzygnięcie wynika z art. 5a i 5b ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2025 r. poz. 197 z późn. zm.).

Rezygnacja z ubezpieczenia społecznego rolników w pełnym zakresie skutkowałaby zbiegiem obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w ZUS z umowy zlecenia oraz prowadzenia działalności gospodarczej, który należałoby rozstrzygnąć zgodnie z art. 9 ust. 2a ustawy o sus. Tak też byłoby, gdyby wynagrodzenie z umowy zlecenia w rozliczeniu miesięcznym było wyższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Uważaliśmy, że w takiej sytuacji rolnik-przedsiębiorca po zakończeniu umowy zlecenia nie może już powrócić do ubezpieczenia społecznego rolników. O potwierdzenie naszego stanowiska wystąpiliśmy do KRUS.

W dniu 6 sierpnia 2025 r. otrzymaliśmy odpowiedź KRUS (znak 0000-UB.401.105.2025), w której potwierdzone zostało nasze stanowisko. Jak w niej czytamy: "(...) przepisy art. 5b ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie zawierają ograniczeń w sytuacji, gdy umowa zlecenia, o której mowa w tym przepisie, jest wykonywana w zbiegu z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej przez osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu rolników w trybie art. 5a ww. ustawy. Dlatego też rolnicy i domownicy, podlegający ubezpieczeniu społecznemu rolników i jednocześnie prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą, pomimo objęcia ubezpieczeniem powszechnym w ZUS z tytułu umowy zlecenia podlegają nadal obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników, o ile spełniają warunki, o których mowa w art. 5a i 5b ustawy o ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Oznacza to, że osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu rolników prowadzące jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą mogą, pomimo prowadzenia już takiej działalności, podjąć dodatkowe aktywności takie jak umowa zlecenie. Niemniej muszą wówczas spełniać również warunki określone w art. 5b ustawy - w tym warunek limitu przychodu z tytułu umowy zlecenia.

W sytuacji jednak, gdy kwota przychodu z umowy zlecenia w rozliczeniu miesięcznym przekroczy kwotę minimalnego wynagrodzenia, powoduje to ustanie ubezpieczenia społecznego rolników od miesiąca, za który kwota przychodu z tytułu umowy zlecenia przekroczyła kwotę minimalnego wynagrodzenia.

(...) obowiązujące przepisy nie przewidują możliwości ponownego objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników osoby, która po zakończeniu wykonywania umowy zlecenia nadal prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Ponowne objęcie tej osoby ubezpieczeniem społecznym rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy może nastąpić na zasadach ogólnych określonych przepisami ustawy, tj. gdy zaprzestanie wykonywania umowy zlecenia oraz zakończy (zawiesi) prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej.

(...) przerwa w ubezpieczeniu społecznym rolników spowodowana przekroczeniem kwoty przychodu, o którym mowa w art. 5b ustawy oznacza dla osoby planujących na nowo rozpocząć (wznowić) prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej konieczność osiągnięcia liczonego od nowa wymaganego nieprzerwanego, co najmniej trzyletniego okresu ubezpieczenia, przypadającego bezpośrednio przed dniem podjęcia tej działalności.

(...) Przez wymieniony w tym przepisie trzyletni okres należy rozumieć pełne lata nieprzerwanego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. (...).". Ponadto osoby te muszą spełnić pozostałe warunki określone w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społeczny rolników.

Rolnik podlegający ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy równocześnie prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG. Na mocy art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nadal podlega ubezpieczeniu społecznemu w KRUS. Od 1 lipca do 30 września 2025 r. zawarł on umowę zlecenia (nie w ramach prowadzonej działalności), w której odpłatność określono miesięcznie na kwotę 4.000 zł, wypłacaną w ostatnim dniu roboczym danego miesiąca.

Osoba ta nadal podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie w KRUS. Ponadto z umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu w ZUS.

Przyjmujemy założenia z poprzedniego przykładu, z tym że w umowie zlecenia wynagrodzenie zostało określone miesięcznie na kwotę 5.000 zł. Od 1 lipca 2025 r. osoba ta nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników. Od tego też dnia ma dwa tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w ZUS, tj. prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej i wykonywanie umowy zlecenia. W przypadku zbiegu tych dwóch tytułów obowiązek ubezpieczeń społecznych rozstrzyga się zgodnie z art. 9 ust. 2a i 2c ustawy o sus.

Wariant 1 - z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej właściwa dla niej podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia (czyli 1.399,80 zł).

W takim przypadku z umowy zlecenia ubezpieczenia społeczne są obowiązkowe, natomiast z działalności gospodarczej dobrowolne.

Po zakończeniu umowy zlecenia, tj. od 1 października 2025 r. obowiązkowe ubezpieczenia społeczne będą z działalności gospodarczej.

Wariant 2 - z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej właściwa dla niej podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynosi 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe (czyli 5.203,80 zł).

W takim przypadku z umowy zlecenia ubezpieczenia społeczne są dobrowolne, natomiast z działalności gospodarczej obowiązkowe.

Z obydwu tytułów (wariant 1 i 2) obowiązkowa jest składka na ubezpieczenie zdrowotne.

Zwracamy uwagę! Na podstawie art. 9 ust. 2a ustawy o sus, osoba wykonująca umowę zlecenia, prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tytułu wykonywania umowy zlecenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 18 ust. 8 ustawy o sus (czyli niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego). Może ona dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z tytułu umowy zlecenia. Z kolei, gdy z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności właściwą dla niej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi kwota, o której mowa w art. 18a ustawy o sus (30% minimalnego wynagrodzenia) albo art. 18c ustawy o sus (ustalona od dochodu, tzw. mały ZUS plus), podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów, z zastrzeżeniem, że jeśli z jednego z tych tytułów podstawa wymiaru wynosi co najmniej tyle ile minimalne wynagrodzenie, to z tego tytułu ubezpieczenia społeczne są obowiązkowe, a z drugiego dobrowolne (art. 9 ust. 2c ustawy o sus).