Zagadnienia dotyczące rozliczania i opłacania składek

1. Rozliczenie składkowo-podatkowe pracownika niezdolnego do pracy z powodu choroby przez cały miesiąc

Pracownik pełnoetatowy (zatrudniony w systemie podstawowym w organizacji od poniedziałku do piątku) jest wynagradzany w stałej miesięcznej wysokości (4.666 zł) oraz otrzymuje premię miesięczną w wysokości 1.500 zł (zgodnie z przepisami o wynagradzaniu jest ona zmniejszana proporcjonalnie za okresy pobierania zasiłków z ubezpieczeń społecznych). W sierpniu br. pracownik chorował w dniach od 1 do 29, nabywając prawo do wynagrodzenia chorobowego (24 dni) i zasiłku chorobowego (5 dni). Za ten miesiąc, zgodnie z § 11 rozporządzenia o wynagrodzeniu, program wyliczył nam wynagrodzenie za pracę. Czy słusznie? Jak dokonać rozliczeń składkowo-podatkowych?

Za sierpień 2025 r. pracownik z pytania miał prawo tylko do wynagrodzenia chorobowego (24 dni) i zasiłku chorobowego (5 dni). Ponieważ nie przepracował w tym miesiącu ani jednego dnia, nie miał prawa do wynagrodzenia za pracę. Jak bowiem wynika z art. 80 K.p., wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, a za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. W omawianym przypadku nie miał zastosowania § 11 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy... (Dz. U. z 2017 r. poz. 927). Przepis ten stosuje się wtedy, gdy pracownik przepracował część miesiąca, jeżeli za pozostałą część tego miesiąca otrzymał wynagrodzenie określone w art. 92 K.p. lub zasiłek przewidziany w przepisach o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub w przepisach o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Z pytania wynika, że pracownikowi za sierpień 2025 r. przysługiwało wynagrodzenie chorobowe i zasiłek chorobowy. Świadczenia te nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (art. 18 ust. 2 ustawy o sus). W podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne uwzględnieniu podlega wyłącznie wynagrodzenie chorobowe (art. 81 ust. 1 i 5 ustawy zdrowotnej).

Odrębnego omówienia wymaga premia miesięczna, która zgodnie z przepisami płacowymi ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu za okresy pobierania zasiłków z ubezpieczeń społecznych. Jest więc wypłacana obok wynagrodzenia chorobowego.

Składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku, nie podlegają oskładkowaniu. Tak stanowi § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2025 r. poz. 316), dalej rozporządzenia składkowego. Z pytania wynika, że pracownik ma prawo do premii miesięcznej w okresie pobierania wynagrodzenia chorobowego, na podstawie przepisów o wynagradzaniu, a tym samym jej wypłata za okres pobierania tego wynagrodzenia na mocy powołanego wyżej przepisu nie podlega wliczeniu do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Nie stanowi ona też podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, mimo że wynagrodzenie chorobowe, obok którego jest ona wypłacana, jest wliczane po podstawy wymiaru tej składki.

Zwracamy uwagę! Kwotę premii miesięcznej wypłaconej pracownikowi obok wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zwolnioną z oskładkowania na podstawie powołanego wyżej § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia składkowego, należy wykazać w raporcie ZUS RPA (w bloku III.D.).

Pracodawca jest obowiązany jako płatnik obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od niego przychody ze stosunku pracy i z zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłacanych przez pracodawcę (art. 32 ust. 1 ustawy o pdof). Zaliczki (12% lub 32%) oblicza się od dochodu uzyskanego w danym miesiącu. Za dochód uważa się uzyskane w ciągu miesiąca przychody, o których mowa wyżej, po odliczeniu kosztów uzyskania przychodów oraz po odliczeniu potrąconych przez płatnika w danym miesiącu składek na ubezpieczenia społeczne. Koszty uzyskania przychodów z tytułu stosunku pracy wynoszą 250 zł miesięcznie lub 300 zł miesięcznie - w przypadku gdy miejsce stałego lub czasowego zamieszkania pracownika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, pracownik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę i złożył stosowne w tej kwestii oświadczenie (art. 22 ust. 2 pkt 1 i 3, art. 32 ust. 7 ustawy o pdof).

Obliczone w powyższy sposób zaliczki pomniejsza się o kwotę stanowiącą nie więcej niż 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, jeżeli pracownik złoży pracodawcy oświadczenie o stosowaniu pomniejszenia. W oświadczeniu o stosowaniu pomniejszenia pracownik wskazuje, że pracodawca jest uprawniony do pomniejszenia zaliczki o kwotę stanowiącą: 1/12 kwoty zmniejszającej podatek albo 1/24 kwoty zmniejszającej podatek, albo 1/36 kwoty zmniejszającej podatek (art. 31b ust. 3 ustawy o pdof).

Zakładamy, że pracownik z pytania za sierpień br. uzyskał wynagrodzenie chorobowe - 2.576,88 zł, zasiłek chorobowy - 709,40 zł oraz premię miesięczną za okres pobierania wynagrodzenia chorobowego - 1.250 zł. Pracownikowi przysługują podstawowe koszty uzyskania przychodów - 250 zł i złożył oświadczenie uprawniające pracodawcę do stosowania kwoty zmniejszającej podatek - 300 zł.

Rozliczenie składkowo-podatkowe przedstawiało się następująco:

Pracodawca w dokumentach rozliczeniowych sporządzonych za sierpień 2025 r. wykaże pracownika:

• w raporcie ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 0 0 oraz rozliczoną składką na ubezpieczenie zdrowotne od wypłaconego wynagrodzenia chorobowego,
• w raporcie ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 0 0, z kodem świadczenia/przerwy 331, okresem od 01.08.2025 do 24.08.2025, liczbą dni zasiłkowych 24, kwotą wynagrodzenia chorobowego,
• w raporcie ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 0 0, z kodem świadczenia/przerwy 313, okresem od 25.08.2025 do 29.08.2025, liczbą dni zasiłkowych 5, kwotą zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego,
• w raporcie ZUS RPA w bloku III.D. z kwotą premii wypłaconą za okres pobierania wynagrodzenia chorobowego niepodlegającą oskładkowaniu na mocy § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia składkowego.

2. Składki ZUS od wynagrodzenia z umowy zlecenia studenta, który ukończył 26 lat

Na kilka miesięcy zawarliśmy umowę zlecenia z osobą będącą studentem studiów niestacjonarnych, urodzoną 5 sierpnia 1999 r. Od kiedy z umowy zlecenia powstały dla niej obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne? Nadmieniamy, że spotkaliśmy się z dwoma różnymi stanowiskami, a mianowicie, że odpowiednio od 5 sierpnia i od 6 sierpnia 2025 r. W umowie zlecenia wynagrodzenie zostało określone kwotowo. Jak ustalić kwotę wynagrodzenia wypłaconego za sierpień br. podlegającego oskładkowaniu?

Zleceniobiorca z pytania od 5 sierpnia 2025 r. z tytułu wykonywanej umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Generalnie osoba fizyczna wykonująca umowę zlecenia będąca studentem z tytułu tej umowy nie podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, jeśli nie ukończyła 26 lat (art. 6 ust. 4 ustawy o sus i art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy zdrowotnej).

Zgodnie z art. 112 K.c., termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca. Jednakże przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia.

W świetle powyższego, osoba z pytania 26 lat ukończyła 5 sierpnia 2025 r. Od tego też dnia z umowy zlecenia podlega ona:

• obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu,
• obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu,

a ponadto może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Zleceniodawca powinien więc od 5 sierpnia 2025 r. zgłosić zleceniobiorcę do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 X X, a po zakończeniu jej wykonywania wyrejestrować z tych ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA.

Zwracamy uwagę! Wolne od podatku dochodowego są przychody m.in. z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o pdof - otrzymane przez podatnika do ukończenia 26. roku życia, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85.528 zł (art. 21 ust. 1 pkt 148 lit. b ustawy o pdof).

Jak czytamy w objaśnienia podatkowych z 30 grudnia 2022 r. pt. "Ulga w podatku dochodowym...": "(...) Warunek wieku musi być spełniony na moment uzyskania przychodów. Jednocześnie mając na uwadze, że w zakresie ustalania wieku art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy PIT nie odsyła do Kodeksu cywilnego, to przy interpretacji zawartego w tym przepisie sformułowania »do ukończenia 26. roku życia« należy stosować ogólne przepisy prawa podatkowego, czyli art. 12 § 4 Ordynacji podatkowej. Norma ta stanowi, że terminy określone w latach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim roku, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim roku nie było - w dniu, który poprzedzałby bezpośrednio ten dzień.

Powyższe oznacza, że prawo do ulgi dla młodych - przy spełnieniu pozostałych warunków - przysługuje podatnikowi włącznie z dniem 26. urodzin. (...)".

Odpowiadając na drugie pytanie wyjaśniamy, że w przypadku, gdy w umowie zlecenia zleceniobiorcy wynagrodzenie określono kwotowo, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (także ubezpieczenie zdrowotne) stanowi co do zasady przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu wykonywania umowy zlecenia (art. 18 ust. 3 i art. 20 ust. 1 ustawy o sus oraz art. 81 ust. 1 ustawy zdrowotnej). Przychód ten powstaje w miesiącu jego wypłacenia bądź postawienia do dyspozycji zleceniobiorcy. W okolicznościach z pytania zleceniobiorca 5 września 2025 r. otrzyma wynagrodzenie za sierpień 2025 r. W tym miesiącu ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu podlega od 5 sierpnia br. Zatem w podstawie wymiaru składek ZUS uwzględnić należy wynagrodzenie wypłacone za okres od 5 do 31 sierpnia br. Wobec braku regulacji w tym zakresie, w praktyce kwotę wynagrodzenia uzyskanego za dany miesiąc dzieli się przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnoży się przez liczbę dni, w których umowa zlecenia stanowiła tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń.

W spółce z o.o. umowę zlecenia zawartą na okres od 1 czerwca do 31 października 2025 r. wykonuje student, urodzony 5 sierpnia 1999 r. W umowie zlecenia wynagrodzenie określono kwotowo w wysokości 5.000 zł i jest ono wypłacane za dany miesiąc 5. dnia następnego miesiąca. Spółka z o.o. zgłosiła go od 5 sierpnia 2025 r. do obligatoryjnych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 0 0. Zleceniobiorca nie wniósł o dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.

W dniu 5 sierpnia 2025 r. zleceniobiorca uzyskał wynagrodzenie za lipiec 2025 r. w wysokości 5.000 zł. Od tego wynagrodzenia spółka nie rozlicza składek ZUS, gdyż jest to wynagrodzenie za miesiąc, w którym umowa zlecenia nie stanowiła tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń. Wynagrodzenie to nie podlega również opodatkowaniu.

Z kolei 5 września 2025 r. spółka wypłaci zleceniobiorcy wynagrodzenie za sierpień 2025 r. w wysokości 5.000 zł. Wynagrodzenie to będzie podlegało oskładkowaniu, z tym że wyłącznie należne za okres od 5 do 31 sierpnia 2025 r., tj.:

• w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 4.354,84 zł (5.000 zł : 31 dni x 27 dni = 4.354,84 zł),
• w podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 3.864,49 zł (4.354,84 zł - składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe finansowane przez zleceniobiorcę w wysokości 490,35 zł).

Opodatkowaniu podlega kwota wynagrodzenia w wysokości 5.000 zł.

3. Obciążenia składkowe wynagrodzenia pracownika młodocianego

Czy od wynagrodzenia pracownika młodocianego - ucznia pierwszej klasy szkoły branżowej należy rozliczać wszystkie składki ZUS? Nadmieniamy, że jego wynagrodzenie zostało określone w stawce najniższej wynikającej z rozporządzenia w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania.

Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, w tym w celu przygotowania zawodowego, podlega obligatoryjnie ubezpieczeniom społecznym wszystkich ryzyk i ubezpieczeniu zdrowotnemu (art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 ustawy o sus i art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy zdrowotnej). Zgłoszenia do przedmiotowych ubezpieczeń dokonuje się na druku ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się cyframi 01 20.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracownika stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy (art. 18 ust. 1 w zw. z art. 4 pkt 9 i art. 20 ust. 1 ustawy o sus). W przychodzie tym nie uwzględnia się wynagrodzenia chorobowego i zasiłków (art. 18 ust. 2 ustawy o sus) oraz rodzajów przychodów wymienionych w rozporządzeniu składkowym. Do ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe tych osób, z tym że m.in. w tej podstawie uwzględnia się wynagrodzenie chorobowe oraz pomniejsza się ją o kwoty składek na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika (art. 81 ust. 1, 5, 6 ustawy zdrowotnej).

Młodocianemu w okresie nauki zawodu przysługuje wynagrodzenie obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, obowiązującego od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Tak stanowi § 19 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. z 2018 r. poz. 2010 z późn. zm.), dalej rozporządzenia.

Stosunek procentowy ww. wynagrodzenia, w pierwszym roku nauki lub klasie I branżowej szkoły I stopnia w przypadku młodocianego realizującego dokształcanie teoretyczne w tej szkole, wynosi nie mniej niż 8%.

Zwracamy uwagę! Od 1 września 2025 r. nastąpiła zmiana minimalnych stawek wynagrodzenia przysługującego pracownikowi młodocianemu. W pierwszym roku nauki lub klasie I branżowej szkoły I stopnia w przypadku młodocianego realizującego dokształcanie teoretyczne w tej szkole nie może być ono niższe niż 699,89 zł. Taka stawka obowiązuje we wrześniu, w październiku i w listopadzie 2025 r. (od 1 grudnia 2025 r. ulegnie ona zmianie).

Młodociany z pytania będzie wynagradzany na poziomie minimalnym, zatem pracodawca nie będzie opłacał za niego składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy. Składki na te Fundusze są opłacane przez pracodawcę od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe (bez stosowania rocznego ograniczenia) wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. Tak wynika z art. 259 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 20 marca 2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia (Dz. U. poz. 620) i art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 października 2018 r. o Funduszu Solidarnościowym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1848).

Pracodawca objęty przepisami ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. z 2025 r. poz. 433 ze zm.) opłaca za pracownika młodocianego składkę na FGŚP. Składkę tę, zgodnie z art. 29 ust. 1 tej ustawy, ustala się od wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe (bez stosowania rocznego ograniczenia).

Przychody ze stosunku pracy otrzymane przez pracownika młodocianego nie podlegają opodatkowaniu na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 lit. a ustawy o pdof. Powołany przepis ma zastosowanie do przychodów podatnika, do ukończenia przez niego 26. roku życia, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85.528 zł.

Jeżeli podstawę obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi przychód ubezpieczonego wolny od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o pdof, od którego płatnik nie oblicza zaliczki na ten podatek, składkę na ubezpieczenie zdrowotne płatnik, o którym mowa w art. 85 ust. 1-13 ustawy zdrowotnej (m.in. pracodawca), oblicza zgodnie z przepisami art. 79 i 81 ustawy zdrowotnej, czyli w wysokości 9% podstawy wymiaru. Tak wynika z art. 83 ust. 3 pkt 1 ustawy zdrowotnej. Przy czym przy ustalaniu tej składki stosuje się art. 83 ust. 2a ustawy zdrowotnej, w myśl którego, w przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona od przychodu wolnego od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o pdof jest wyższa od kwoty ustalonej zgodnie z art. 83 ust. 2b ustawy zdrowotnej, którą płatnik obliczyłby, gdyby przychód ubezpieczonego nie był zwolniony od podatku dochodowego na podstawie tego przepisu, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej kwoty. Kwotę, o której mowa w poprzednim zdaniu, stanowi zaliczka na podatek dochodowy, obliczona zgodnie z przepisami ustawy o pdof w brzmieniu obowiązującym na dzień 31 grudnia 2021 r. (tj. stawka podatku w wysokości 17%, kwota zmniejszająca zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości 43,76 zł).

Przyjmujemy, że pracownik młodociany w pierwszym roku nauki za wrzesień 2025 r. uzyska wynagrodzenie w wysokości 699,89 zł. Od tego wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracodawca obliczy i pobierze ze środków młodocianego składki w łącznej wysokości 95,96 zł, w tym:

• składkę na ubezpieczenie emerytalne w wysokości 68,31 zł (699,89 zł x 9,76%),
• składkę na ubezpieczenia rentowe w wysokości 10,50 zł (699,89 zł x 1,5%),
• składkę na ubezpieczenie chorobowe w wysokości 17,15 zł (699,89 zł x 2,45%).

Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne będzie stanowiła kwota 603,93 zł (699,89 zł - 68,31 zł - 10,50 zł - 17,15 zł).

Wariant 1 - zakładamy, że pracownikowi przysługują podstawowe koszty uzyskania przychodów (250 zł) i złożył pracodawcy oświadczenie upoważniające go do obniżania zaliczki na podatek dochodowy o kwotę zmniejszającą podatek w wysokości 300 zł.

Wyliczona składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 54,35 zł (603,93 zł x 9%) i jest wyższa od hipotetycznej zaliczki na podatek dochodowy obliczonej zgodnie z przepisami ustawy o pdof w brzmieniu obowiązującym na dzień 31 grudnia 2021 r., która wynosi 16,42 zł (699,89 zł - 250 zł - 95,96 zł = 354 zł, po zaokrągleniu; 354 zł x 17% - 43,76 zł = 16,42 zł). Zatem na podstawie art. 83 ust. 2a ustawy zdrowotnej wyliczona składka na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 54,35 zł została obniżona do kwoty 16,42 zł. Pracodawca wypłaci pracownikowi 587,51 zł (699,89 zł - 95,96 zł - 16,42 zł).

Wariant 2 - zakładamy, że pracownikowi przysługują podstawowe koszty uzyskania przychodów (250 zł) i nie złożył pracodawcy oświadczenia upoważniającego go do pomniejszenia zaliczki na podatek dochodowy o kwotę zmniejszającą podatek.

W tym przypadku nie ma zastosowania art. 83 ust. 2a ustawy zdrowotnej, gdyż wyliczona składka na ubezpieczenie zdrowotne - 54,35 zł (603,93 zł x 9%) jest niższa od hipotetycznej zaliczki na podatek dochodowy, która wynosi 60,18 zł (699,89 zł - 250 zł - 95,96 zł = 354 zł, po zaokrągleniu; 354 zł x 17% = 60,18 zł). Pracodawca wypłaci pracownikowi 549,58 zł (699,89 zł - 95,96 zł - 54,35 zł).

4. Zwolnienie pracodawcy z opłacania składek na FP, FS i FGŚP po powrocie pracownicy z urlopu wychowawczego

Pracodawca zatrudnia od 2023 r. pracownicę, która w okresie od 1 sierpnia 2024 r. do 31 lipca 2025 r. korzystała z urlopu wychowawczego udzielonego na dziecko urodzone 6 marca 2021 r. Czy pracodawca może skorzystać ze zwolnienia z opłacania składek na FP, FS i FGŚP za tę pracownicę? Nadmieniamy, że przed zatrudnieniem w naszym zakładzie pracy przez kilka lat podlegała ona ubezpieczeniom społecznym jako osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej męża.

Naszym zdaniem tak. Zgodnie z art. 263 ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia, pracodawcy nie opłacają składek na Fundusz Pracy za zatrudnionych pracowników powracających z urlopu macierzyńskiego, uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu wychowawczego w okresie 36 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po powrocie z urlopu macierzyńskiego, uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu wychowawczego. Powołany przepis ma też zastosowanie do składki na Fundusz Solidarnościowy (art. 4 ust. 1 ustawy o Funduszu Solidarnościowym).

Za wymienione w pierwszym akapicie osoby we wskazanym wyżej terminie pracodawca nie opłaca także składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP) - art. 9a ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.

Przepisy powołanych wyżej aktów prawnych nie regulują szczegółowych zasad zwolnienia z opłacania składek na ww. Fundusze. Wyjaśnień w tym zakresie dokonał ZUS w poradniku pt. "Zasady opłacania składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych oraz Fundusz Solidarnościowy", dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl. Nie znajdziemy w nim jednak odpowiedzi na pytanie Czytelnika. Jednakże biorąc pod uwagę zasady w nim wskazane, a mianowicie, że:

• "Do 36-miesięcznego okresu zwolnienia z opłacania składek na Fundusz Pracy wliczają się wszystkie okresy zwolnienia z opłacania składek, które nastąpią po powrocie pracownika z urlopu udzielonego mu z tytułu urodzenia dziecka lub kilkorga dzieci podczas jednego porodu.",
• "W sytuacji, gdy pracodawca wykorzysta w całości 36-miesięczny okres zwolnienia z opłacania składek na Fundusz Pracy, a następnie udzieli pracownikowi urlopu wychowawczego (na to samo dziecko), wówczas temu pracodawcy nie będzie przysługiwało kolejne 36-miesięczne zwolnienie z opłacania składek.",
• W przypadku pracownika, który po urlopie macierzyńskim lub urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego korzysta z następujących bezpośrednio po sobie urlopów związanych z rodzicielstwem (a więc z urlopu rodzicielskiego lub urlopu wychowawczego), 36-miesięczny okres zwolnienia z obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy należy liczyć od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zakończył się ostatni z tych urlopów.",

pracodawca z pytania, który jako pierwszy udzielił pracownicy urlopu związanego z rodzicielstwem (tu urlopu wychowawczego, gdyż wcześniej ani pracownica, ani jej mąż nie mieli prawa do tego urlopu) może skorzystać ze zwolnienia z opłacania składek na omawiane Fundusze. Okres 36 miesięcy jego stosowania nie został bowiem wykorzystany. Przypominamy, że liczy się go od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym urlop się zakończył. Biorąc powyższe pod uwagę, uważamy że pracodawca ma prawo do zwolnienia z opłacania składek na Fundusz Pracy (Fundusz Solidarnościowy) oraz na FGŚP za tę pracownicę w okresie od 1 sierpnia 2025 r. do 31 lipca 2028 r.

5. Umowa zlecenia rolnika-przedsiębiorcy podlegającego ubezpieczeniu społecznemu rolników - stanowisko KRUS

W UiPP nr 13/2025, str. 12 pisaliśmy na temat ustalenia obowiązku ubezpieczeń w ZUS/ /KRUS rolnika równocześnie prowadzącego działalność gospodarczą objętego ubezpieczeniem społecznym rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy, który podejmuje pracę na podstawie umowy zlecenia (nie w ramach prowadzonej działalności) za wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 4.500 zł. Wówczas napisaliśmy, że taki rolnik z umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz może pozostać w ubezpieczeniu społecznym rolników, gdyż wynagrodzenie z umowy zlecenia w rozliczeniu miesięcznym nie przekracza minimalnego wynagrodzenia za pracę. Przy czym może on zrezygnować z ubezpieczenia społecznego rolników.

Takie rozstrzygnięcie wynika z art. 5a i 5b ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2025 r. poz. 197 z późn. zm.).

Rezygnacja z ubezpieczenia społecznego rolników w pełnym zakresie skutkowałaby zbiegiem obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w ZUS z umowy zlecenia oraz prowadzenia działalności gospodarczej, który należałoby rozstrzygnąć zgodnie z art. 9 ust. 2a ustawy o sus. Tak też byłoby, gdyby wynagrodzenie z umowy zlecenia w rozliczeniu miesięcznym było wyższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Uważaliśmy, że w takiej sytuacji rolnik-przedsiębiorca po zakończeniu umowy zlecenia nie może już powrócić do ubezpieczenia społecznego rolników. O potwierdzenie naszego stanowiska wystąpiliśmy do KRUS.

W dniu 6 sierpnia 2025 r. otrzymaliśmy odpowiedź KRUS (znak 0000-UB.401.105.2025), w której potwierdzone zostało nasze stanowisko. Jak w niej czytamy: "(...) przepisy art. 5b ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie zawierają ograniczeń w sytuacji, gdy umowa zlecenia, o której mowa w tym przepisie, jest wykonywana w zbiegu z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej przez osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu rolników w trybie art. 5a ww. ustawy. Dlatego też rolnicy i domownicy, podlegający ubezpieczeniu społecznemu rolników i jednocześnie prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą, pomimo objęcia ubezpieczeniem powszechnym w ZUS z tytułu umowy zlecenia podlegają nadal obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników, o ile spełniają warunki, o których mowa w art. 5a i 5b ustawy o ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Oznacza to, że osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu rolników prowadzące jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą mogą, pomimo prowadzenia już takiej działalności, podjąć dodatkowe aktywności takie jak umowa zlecenie. Niemniej muszą wówczas spełniać również warunki określone w art. 5b ustawy - w tym warunek limitu przychodu z tytułu umowy zlecenia.

W sytuacji jednak, gdy kwota przychodu z umowy zlecenia w rozliczeniu miesięcznym przekroczy kwotę minimalnego wynagrodzenia, powoduje to ustanie ubezpieczenia społecznego rolników od miesiąca, za który kwota przychodu z tytułu umowy zlecenia przekroczyła kwotę minimalnego wynagrodzenia.

(...) obowiązujące przepisy nie przewidują możliwości ponownego objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników osoby, która po zakończeniu wykonywania umowy zlecenia nadal prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Ponowne objęcie tej osoby ubezpieczeniem społecznym rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy może nastąpić na zasadach ogólnych określonych przepisami ustawy, tj. gdy zaprzestanie wykonywania umowy zlecenia oraz zakończy (zawiesi) prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej.

(...) przerwa w ubezpieczeniu społecznym rolników spowodowana przekroczeniem kwoty przychodu, o którym mowa w art. 5b ustawy oznacza dla osoby planujących na nowo rozpocząć (wznowić) prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej konieczność osiągnięcia liczonego od nowa wymaganego nieprzerwanego, co najmniej trzyletniego okresu ubezpieczenia, przypadającego bezpośrednio przed dniem podjęcia tej działalności.

(...) Przez wymieniony w tym przepisie trzyletni okres należy rozumieć pełne lata nieprzerwanego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. (...).". Ponadto osoby te muszą spełnić pozostałe warunki określone w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społeczny rolników.

Rolnik podlegający ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy równocześnie prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG. Na mocy art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nadal podlega ubezpieczeniu społecznemu w KRUS. Od 1 lipca do 30 września 2025 r. zawarł on umowę zlecenia (nie w ramach prowadzonej działalności), w której odpłatność określono miesięcznie na kwotę 4.000 zł, wypłacaną w ostatnim dniu roboczym danego miesiąca.

Osoba ta nadal podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie w KRUS. Ponadto z umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu w ZUS.

Przyjmujemy założenia z poprzedniego przykładu, z tym że w umowie zlecenia wynagrodzenie zostało określone miesięcznie na kwotę 5.000 zł. Od 1 lipca 2025 r. osoba ta nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników. Od tego też dnia ma dwa tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w ZUS, tj. prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej i wykonywanie umowy zlecenia. W przypadku zbiegu tych dwóch tytułów obowiązek ubezpieczeń społecznych rozstrzyga się zgodnie z art. 9 ust. 2a i 2c ustawy o sus.

Wariant 1 - z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej właściwa dla niej podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia (czyli 1.399,80 zł).

W takim przypadku z umowy zlecenia ubezpieczenia społeczne są obowiązkowe, natomiast z działalności gospodarczej dobrowolne.

Po zakończeniu umowy zlecenia, tj. od 1 października 2025 r. obowiązkowe ubezpieczenia społeczne będą z działalności gospodarczej.

Wariant 2 - z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej właściwa dla niej podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynosi 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe (czyli 5.203,80 zł).

W takim przypadku z umowy zlecenia ubezpieczenia społeczne są dobrowolne, natomiast z działalności gospodarczej obowiązkowe.

Z obydwu tytułów (wariant 1 i 2) obowiązkowa jest składka na ubezpieczenie zdrowotne.

Zwracamy uwagę! Na podstawie art. 9 ust. 2a ustawy o sus, osoba wykonująca umowę zlecenia, prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tytułu wykonywania umowy zlecenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 18 ust. 8 ustawy o sus (czyli niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego). Może ona dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z tytułu umowy zlecenia. Z kolei, gdy z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności właściwą dla niej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi kwota, o której mowa w art. 18a ustawy o sus (30% minimalnego wynagrodzenia) albo art. 18c ustawy o sus (ustalona od dochodu, tzw. mały ZUS plus), podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów, z zastrzeżeniem, że jeśli z jednego z tych tytułów podstawa wymiaru wynosi co najmniej tyle ile minimalne wynagrodzenie, to z tego tytułu ubezpieczenia społeczne są obowiązkowe, a z drugiego dobrowolne (art. 9 ust. 2c ustawy o sus).